Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy 24 stycznia po raz drugi odrzuciło listę kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przedstawioną przez polski rząd.
Na posiedzeniu 14 stycznia bieżącego roku Komitet ds. wyboru sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ponownie zarekomendował odrzucenie listy polskich kandydatów (która była identyczna, jak lista zgłoszona po pierwszym konkursie) wskazując, że nie wszystkie zgłoszone osoby spełniają wymogi do pełnienia urzędu sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Polskimi kandydatami byli prof. Elżbieta Karska, dr Agnieszka Szklanna oraz prof. Aleksander Stępkowski.
Monitoring procedury ujawnia nieprawidłowości
Helsińska Fundacja Praw Człowieka monitoruje krajową procedurę selekcji kandydatów na urząd sędziego Trybunału w Strasburgu od lutego 2020 roku i wielokrotnie zgłaszała MSZ swoje zastrzeżenia pod jej adresem.
10 listopada 2021 roku HFPC wraz z innymi obserwatorami przedstawiła Doradczemu Panelowi Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka swoje zarzuty względem tych aspektów konkursu, które w ich ocenie w dalszym ciągu nie spełniają wymogów organów Rady Europy.
Organizacje zwróciły szczególną uwagę na dwa elementy postępowania: wątpliwości dotyczące składu Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego ETPC oraz na przejrzystość samego postępowania.
Zespół tworzyły bowiem wyłącznie osoby powiązane z władzą wykonawczą bądź podmiotami jej podległymi, co skutkuje potencjalnie dużą wrażliwością Zespołu na wpływy o charakterze politycznym.
W uwagach podkreślono też, że wciąż też nie zapewniono odpowiedniej transparentności procedury (choć było to przyczyną odrzucenia listy polskich kandydatów po raz pierwszy przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy). Nadal nie usunięto braków gwarancji o charakterze formalnym, a obserwatorzy napotykali trudności z uzyskaniem danych w trybie dostępu do informacji publicznej.
Wśród sygnatariuszy uwag prócz HFPC znalazły się Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie, Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, Krajowa Izba Radców Prawnych, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Sieć Obywatelska Watchdog Polska, Stowarzyszenie Adwokackie „Defensor Iuris” oraz Stowarzyszenie im. prof. Zbigniewa Hołdy.
15 grudnia 2021 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka przesłała podobne pismo do Komitetu ds. wyboru sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym powtórzyła uwagi przekazane Panelowi Doradczemu oraz dodatkowo zwróciła uwagę m.in. na problem braku odpowiednich kompetencji lingwistycznych niektórych spośród członków Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Co dalej?
W obliczu decyzji podjętej przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy polski rząd będzie musiał ponownie, już trzeci raz, przedstawić nową listę kandydatów.
Do czasu wybrania nowego sędziego Trybunału urząd ten będzie w dalszym ciągu sprawował prof. Krzysztof Wojtyczek, który miał zakończyć orzekanie w ETPC 31 października 2021 roku.
Kalendarium
⇒ 21 lutego 2020 roku – Sekretarz Generalny Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy wystosował pismo, w którym Polska została zaproszona do przedstawienia listy trzech kandydatów na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do dnia 8 marca 2021 r.
⇒ 21 maja 2020 roku – Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały pismo do Ministra Spraw Zagranicznych, w którym zawarte zostały uwagi i rekomendacje dotyczące polskiej procedury ws. wyłonienia listy kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
⇒ 30 czerwca 2020 roku – Ministerstwo Spraw Zagranicznych wystosowało odpowiedź na ww. pismo wskazując jednak, iż nie przewiduje wprowadzania merytorycznych zmian w obowiązującym zarządzeniu nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 stycznia 2012 r. w sprawie powołania zespołu do spraw wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
⇒ 2 października 2020 roku – Zarządzeniem MSZ nr 31 z dnia 2 października 2020 r. doszło do zmian w ww. regulacji, nazwanie których wyłączną aktualizacją zawartego w zarządzeniu nazewnictwa, stosownie do aktualnej struktury organizacyjnej, jest zdaniem Fundacji wysoce kontrowersyjne.
⇒ 9 października 2020 roku – Ministerstwo Spraw Zagranicznych ogłosiło konkurs na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
⇒ 20 listopada 2020 roku – na zaproszenie MSZ, doszło do spotkania przedstawicieli Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – dr. Piotra Kładocznego oraz adw. Marcina Wolnego z dwojgiem członków Zespół ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
⇒ 4 grudnia 2020 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka wystosowała do Ministra Spraw Zagranicznych wniosek o udostępnienie informacji publicznej w zakresie prac prowadzonych przez Zespół ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (m.in. o przesłanie kopii protokołu z posiedzenia Zespołu z dnia 2 grudnia 2020 r. – w wersji zanonimizowanej, w razie zidentyfikowania takiej konieczności przez MSZ).
⇒ 16 grudnia 2020 roku – odpowiedź MSZ zawierająca m.in. finalną listę pytań zadanych kandydatom, zanonimizowaną kopię protokołu z posiedzenia Zespołu z dnia 2 grudnia 2020 r., zanonimizowana kopię listów przesłanych kandydatom, którzy dostali się na listę przesłaną Panelowi Doradczemu RE oraz tym, którzy nie zostali na nią zakwalifikowani.
⇒ 21 grudnia 2020 roku – Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały pismo do Doradczego Panelu Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym wyraziły swoje zastrzeżenia względem rzeczonego postępowania.
⇒ 31 marca 2021 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały do Komitetu ds. wyboru sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pismo wskazujące na nieprawidłowości w procedurze krajowej.
⇒ 14 kwietnia 2021 roku Komitetu ds. wyboru sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zarekomendował odrzucenie listy przez Zgromadzenie Parlamentarne rady Europy.
⇒ 19 kwietnia 2021 roku Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy ostatecznie w całości odrzuciło polską listę kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
⇒ 23 czerwca 2021 roku HFPC po raz kolejny zwróciła się do Ministra Spraw Zagranicznych w związku z odrzuceniem polskiej listy kandydatów na urząd sędziego ETPC. Fundacja zwróciła w piśmie uwagę, iż, w ocenie HFPC, w przypadku braku wprowadzenia odpowiednich zmian w kompozycji Zespołu prawdopodobieństwo odrzucenia kolejnych list jest bardzo wysokie. Fundacja w szczególności ponownie zaapelowała również o to, aby procedura gwarantowała: i) ekspercki i apolityczny charakter Zespołu do spraw wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; ii) miejsce w składzie Zespołu przedstawicielom władzy wykonawczej, władzy ustawodawczej, władzy sądowniczej, przedstawicielom samorządów prawniczych oraz organizacji pozarządowych specjalizujących się w ochronie praw człowieka; iii) zbalansowaną kompozycję Zespołu pod względem reprezentacji obojga płci; iv) niezależnym obserwatorom możliwość udziału w rozmowach kwalifikacyjnych przeprowadzanych przez Zespół z potencjalnymi kandydatami; v) publiczne wysłuchanie w Parlamencie kandydatów, których nazwiska znalazły się na liście przedłożonej do ZPRE.
⇒ W dniach 20–21 października 2021 roku Zespół przeprowadził rozmowy kwalifikacyjne z osobami, które biorą udział w polskim konkursie na urząd Sędziego ETPC. Z ramienia HFPC rozmowy te obserwowała Dominika Bychawska-Siniarska.
⇒ 28 października 2021 roku grupa 11 obserwatorów skierowała do Ministra Spraw Zagranicznych pismo ze swoimi uwagami z przeprowadzonych obserwacji.
⇒ 28 października 2021 roku grupa 11 obserwatorów skierowała do Ministra Spraw Zagranicznych pismo ze swoimi uwagami z przeprowadzonych obserwacji.
⇒ 10 listopada 2021 roku grupa organizacji, w tym Helsińska Fundacja Praw Człowieka, zwróciła się z pismem do Doradczego Panelu Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
⇒ 15 grudnia 2021 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka przesłała pismo z uwagami do Komitetu ds. wyboru sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
⇒ Na posiedzeniu 14 stycznia 2022 roku Komitet ds. wyboru sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka postanowił zarekomendować odrzucenie polskiej listy kandydatów ze względu na niespełnianie przez wszystkich przedstawionych na niej osoby wymogów do pełnienia urzędu Trybunału.
⇒ 24 stycznia 2022 roku Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy po raz kolejny odrzuciło listę polskich kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Inicjatywę wspiera Fundusz Obywatelski im. Henryka Wujca.
