Selekcja kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – czas na rozmowy kwalifikacyjne

19.10.2021

W dniach 20 – 21 października 2021 r. odbędą się rozmowy kwalifikacyjne z osobami biorącymi udział w polskim konkursie na urząd sędziego ETPCz.

Wniosek o możliwość prowadzenia obserwacji rozmów kwalifikacyjnych zgłosiło 15 podmiotów.
Obserwatorzy zostali zobowiązani do podpisania oświadczeń zawierających m.in. zobowiązania dot. ochrony danych osobowych. W związku z podpisanymi oświadczeniami, grupa 11 obserwatorów wystosowała dziś pismo do przewodniczącego Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
W piśmie zwrócono m.in. uwagę na to, że obserwator musi mieć możliwość upublicznienia wyników prowadzonych przez niego działań, w przeciwnym razie jego udział miałby wyłącznie pozorny charakter. Obserwatorzy podkreślili, iż klauzule dot. ochrony danych osobowych nie mogą być interpretowane w sposób, który prowadziłby do pozbawienia obserwacji jej rzeczywistego przedmiotu i celu. Takie działanie byłoby bowiem sprzeczne z samym celem wprowadzenia niezależnych obserwatorów do procedury wyłonienia kandydatów na urząd sędziego ETPC.

Rozmowy kwalifikacyjne

W dniach 20 – 21 października Zespół ds. wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu przeprowadzi rozmowy kwalifikacyjne z osobami biorącymi udział w polskim konkursie na urząd sędziego ETPCz. Rozmowa z każdym z kandydatów potrwa maksymalnie 30 minut. Na wstępie każdy kandydat będzie mógł przedstawić, w ciągu 5 – 10 minut, swoją wizję pełnienia funkcji sędziego Trybunału oraz zdanie na temat roli i znaczenia ETPC oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Następnie Zespół zada 4 – 5 pytań, a kandydat będzie miał ok. 4 minut na każdą odpowiedź. Jedno z pytań zostanie zadane w języku angielskim, a jedno we francuskim. Kandydat będzie mógł udzielić odpowiedzi w wybranym przez siebie języku urzędowym Trybunału (angielski bądź francuski).

W skład Zespołu wchodzą następujące osoby:

dr hab. Piotr Wawrzyk, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych –przewodniczący Zespołu;
dr hab. Paweł Sobczyk, dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego – wskazany przez Ministra Sprawiedliwości;
dr Izabela Hasińska, pełnomocnik terenowy Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców w Poznaniu – wskazana przez Ministra Spraw Zagranicznych;
Agnieszka Gracz, przedstawiciel Fundacji Centrum Wspierania Inicjatyw Dla Życia i Rodziny – wskazana przez Ministra Spraw Zagranicznych;
dr hab. Przemysław Saganek, kierownik Zakładu Prawa Międzynarodowego Publicznego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk – wskazany przez Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej;
dr Krzysztof Szczucki, prezes Rządowego Centrum Legislacji – wskazany przez Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
Jan Sobczak, pełnomocnik Ministra Spraw Zagranicznych do spraw postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Ministerstwie Spraw Zagranicznych – sekretarz Zespołu bez prawa głosu.

4 października br. HFPC wystosowała do MSZ wniosek o dostęp do informacji publicznej, w którym m.in. zapytaliśmy o kryteria, jakimi uprawnione podmioty kierowały się, wybierając ww. osoby. Niestety, do dziś nie doczekaliśmy się odpowiedzi ze strony ministerstwa.

Obserwacja rozmów

Zgodnie z wprowadzonym w lipcu br. § 6a Zarządzenia nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 stycznia 2012 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (zmienionego Zarządzeniem nr 31 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 2 października 2020 r. oraz Zarządzeniem nr 9 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 7 lipca 2021 r.) organizacje pozarządowe, których działalność statutowa obejmuje działania w sferze upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, mają możliwość wyznaczenia po jednym obserwatorze z ich ramienia. Będzie on obecny podczas rozmów kwalifikacyjnych z kandydatami, bez prawa do głosu. 15 podmiotów, w tym HFPC, złożyło wniosek o udział obserwatora w rozmowach.

Pismo obserwatorów

Mocą ww. zarządzenia MSZ obserwatorzy zostali zobowiązani do podpisania oświadczeń zawierających m.in. klauzule dotyczące ochrony danych osobowych. Mając je na uwadze grupa 11 obserwatorów, z obserwatorem z ramienia HFPC – Dominiką Bychawską – Siniarską – włącznie, zdecydowała się wystosować pismo do przewodniczącego Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, dr hab. Piotra Wawrzyka.

W piśmie zwrócono m.in. uwagę na nierozerwalny związek pomiędzy czynnikiem publicznym, a samą istotą prowadzenia obserwacji. Obserwatorzy podkreślili, iż interpretacja klauzul, która miałaby w rzeczywistości prowadzić do wydrążenia samej substancji obserwacji z jej rzeczywistego przedmiotu i celu, byłaby w ich ocenie niewłaściwa i sprzeczna z samym celem wprowadzenia niezależnych obserwatorów do procedury wyłonienia kandydatów na urząd sędziego ETPC. Jednocześnie stwierdzili oni, iż właściwa interpretacja omawianych klauzul, służąca przedmiotowi i celowi ustanowienia obserwatorów, jest równoznaczna ze stwierdzeniem braku proceduralnych przeszkód we właściwym pełnieniu przez nich funkcji obserwatorów. Ponadto obserwatorzy wyraźnie zaznaczyli, iż w pełni dostrzegają konieczności zapewnienia właściwej ochrony prywatności kandydatów, a także, że nie mają wątpliwości, iż wiedza przekazywana przez obserwatorów nie może mieć na celu np. rozpowszechniania nieżyczliwych komentarzy na temat któregokolwiek z kandydatów czy przyjmować formę, która mogłaby w przyszłości skutkować odstraszeniem potencjalnych kandydatów od udziału w konkursie w obawie przed narażeniem na szwank ich reputacji.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka będzie w dalszym ciągu prowadziła monitoring procedury selekcji kandydata na urząd sędziego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z ramienia Polski.

Kalendarium

21 lutego 2020 r. – Sekretarz Generalny Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy wystosował pismo, w którym Polska została zaproszona do przedstawienia listy trzech kandydatów na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do dnia 8 marca 2021 r.
21 maja 2020 r. – Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały pismo do Ministra Spraw Zagranicznych, w którym zawarte zostały uwagi i rekomendacje dotyczące polskiej procedury ws. wyłonienia listy kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
30 czerwca 2020 r. – Ministerstwo Spraw Zagranicznych wystosowało odpowiedź na ww. pismo wskazując jednak, iż nie przewiduje wprowadzania merytorycznych zmian w obowiązującym zarządzeniu nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 stycznia 2012 r. w sprawie powołania zespołu do spraw wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
2 października 2020 r. – Zarządzeniem MSZ nr 31 z dnia 2 października 2020 r. doszło do zmian w ww. regulacji, nazwanie których wyłączną aktualizacją zawartego w zarządzeniu nazewnictwa, stosownie do aktualnej struktury organizacyjnej, jest zdaniem Fundacji wysoce kontrowersyjne.
9 października 2020 r. – Ministerstwo Spraw Zagranicznych ogłosiło konkurs na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
20 listopada 2020 r. – na zaproszenie MSZ, doszło do spotkania przedstawicieli Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – dr. Piotra Kładocznego oraz adw. Marcina Wolnego z dwojgiem członków Zespół ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
4 grudnia 2020 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka wystosowała do Ministra Spraw Zagranicznych wniosek o udostępnienie informacji publicznej w zakresie prac prowadzonych przez Zespół ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (m.in. o przesłanie kopii protokołu z posiedzenia Zespołu z dnia 2 grudnia 2020 r. – w wersji zanonimizowanej, w razie zidentyfikowania takiej konieczności przez MSZ).
16 grudnia 2020 r. – odpowiedź MSZ zawierająca m.in. finalną listę pytań zadanych kandydatom, zanonimizowaną kopię protokołu z posiedzenia Zespołu z dnia 2 grudnia 2020 r., zanonimizowana kopię listów przesłanych kandydatom, którzy dostali się na listę przesłaną Panelowi Doradczemu RE oraz tym, którzy nie zostali na nią zakwalifikowani.
21 grudnia 2020 r. – Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały pismo do Doradczego Panelu Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym wyraziły swoje zastrzeżenia względem rzeczonego postępowania.
31 marca br. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały do Komitetu ds. wyboru sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pismo wskazujące na nieprawidłowości w procedurze krajowej.
14 kwietnia b.r. Komitetu ds. wyboru sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zarekomendował odrzucenie listy przez Zgromadzenie Parlamentarne rady Europy.
19 kwietnia b.r. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy ostatecznie w całości odrzuciło polską listę kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
26 maja b.r., w związku z odrzuceniem polskiej listy kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej w zakresie działań prowadzonych, oraz tych, których podjęcie jest planowane, w celu wyłonienia nowej listy kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
11 czerwca b.r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych wystosowało do Fundacji odpowiedź na wniosek z dn. 26 maja b.r.
18 czerwca b.r., w związku z odpowiedzią MSZ z dn. 11 czerwca br., Fundacja zwróciła się do Ministerstwa, w trybie wniosku o dostęp do informacji publicznej, z prośbą: o przedstawienie projektu zmiany Zarządzenia nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 stycznia 2012 r., który, zgodnie z informacją udzieloną drogą elektroniczną w dn. 11 czerwca 2021 r., podlega obecnie procedurze zatwierdzania w ramach MSZ, a także o zaprezentowanie kalendarium planowanych działań w zakresie wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
23 czerwca b.r. HFPC po raz kolejny zwróciła się do Ministra Spraw Zagranicznych w związku z odrzuceniem polskiej listy kandydatów na urząd sędziego ETPC. Fundacja zwróciła w piśmie uwagę, iż, w ocenie HFPC, w przypadku braku wprowadzenia odpowiednich zmian w kompozycji Zespołu prawdopodobieństwo odrzucenia kolejnych list jest bardzo wysokie. Fundacja w szczególności ponownie zaapelowała również o to, aby procedura gwarantowała: i) ekspercki i apolityczny charakter Zespołu do spraw wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; ii) miejsce w składzie Zespołu przedstawicielom władzy wykonawczej, władzy ustawodawczej, władzy sądowniczej, przedstawicielom samorządów prawniczych oraz organizacji pozarządowych specjalizujących się w ochronie praw człowieka; iii) zbalansowaną kompozycję Zespołu pod względem reprezentacji obojga płci; iv) niezależnym obserwatorom możliwość udziału w rozmowach kwalifikacyjnych przeprowadzanych przez Zespół z potencjalnymi kandydatami; v) publiczne wysłuchanie w Parlamencie kandydatów, których nazwiska znalazły się na liście przedłożonej do ZPRE.
7 lipca b.r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych wystosowało do HFPC odpowiedź na wniosek z dn. 18 czerwca b.r.
4 października b.r. HFPC wystosowała do Ministerstwa Spraw Zagranicznych wniosek o dostęp do informacji publicznej, w którym zwróciła się o wskazanie aktualnego składu Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz wskazanie kryteriów jakimi kierowały się uprawnione podmioty wybierając członków Zespołu.