Wybory kandydatów na sędziego Trybunału w Strasburgu – konsultacje z Doradczym Panelem Ekspertów

12.11.2021

Do 3 grudnia 2021 r. polski rząd ma przedłożyć Zgromadzaniu Parlamentarnemu Rady Europy nową listę trzech kandydatów na urząd sędziego ETPCz.

10 listopada 2021 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie, Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, Krajowa Izba Radców Prawnych, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Sieć Obywatelska Watchdog Polska, Stowarzyszenie Adwokackie „Defensor Iuris” oraz Stowarzyszenie im. prof. Zbigniewa Hołdy zwróciły się z pismem do Doradczego Panelu Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
W piśmie sygnatariusze zwrócili uwagę Panelu na te aspekty krajowej procedury selekcji kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które w ich ocenie w dalszym ciągu nie spełniają wymogów organów Rady Europy.
Najpoważniejsze wątpliwości dotyczą w dalszym ciągu samego Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, na którego działania, w ocenie sygnatariuszy, mogą mieć wpływ czynniki o charakterze politycznym, a nie wyłącznie merytorycznym.

Krajowa procedura selekcji kandydatów – zarzuty

W piśmie sygnatariusze – podobnie jak miało to miejsce w przypadku pisma NRA, KIRP oraz HFPC w grudniu 2020 r. – przedstawili Doradczemu Panelowi Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka swoje zarzuty względem tych aspektów procedury selekcji kandydatów na urząd sędziego ETPCz, które w ich ocenie, w dalszym ciągu nie spełniają wymogów organów Rady Europy. W piśmie do Panelu zwrócono szczególną uwagę na dwa elementy postępowania: wątpliwości dotyczące składu Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz na przejrzystość samego postępowania (dalej: Zespół).

Odnosząc się do pierwszego z ww. problemów, sygnatariusze wskazali m.in., że ustalanie składu wyłącznie przez egzekutywę (bądź podmioty jej podległe) skutkuje potencjalnie dużą wrażliwością Zespołu na wpływy o charakterze politycznym. Natomiast w kwestii transparentności procedury, w piśmie zwrócono uwagę na występujące w dalszym ciągu braki gwarancji o charakterze formalnym oraz na problemy występujące przy uzyskiwaniu informacji w trybie dostępu do informacji publicznej. Niemniej, sygnatariusze pozytywnie ocenili poprawę praktyki MSZ w zakresie informowania społeczeństwa o przebiegu procedury oraz decyzję o dopuszczeniu obecności niezależnych obserwatorów w trakcie rozmów kwalifikacyjnych przeprowadzanych przez Zespół.

Co dalej?

Na obecnym etapie Zespół oczekuje na opinię Doradczego Panelu Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Oprócz trójki wyłonionych kandydatów Zespół wyselekcjonował dwójkę rezerwowych kandydatów, którzy mogą zastąpić osobę z wyłonionej trójki w odpowiedzi na rekomendacje Panelu. Finalną listę kandydatów polski rząd ma przedłożyć Zgromadzeniu Parlamentarnemu Rady Europy do 3 grudnia 2021 r.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka będzie w dalszym ciągu prowadziła monitoring procedury selekcji kandydatów na urząd sędziego ETPCz z ramienia Polski.

Pismo do Doradczego Panelu (290.96 KB, pdf)

Kalendarium:

21 lutego 2020 r. – Sekretarz Generalny Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy wystosował pismo, w którym Polska została zaproszona do przedstawienia listy trzech kandydatów na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do dnia 8 marca 2021 r.
21 maja 2020 r. – Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały pismo do Ministra Spraw Zagranicznych, w którym zawarte zostały uwagi i rekomendacje dotyczące polskiej procedury ws. wyłonienia listy kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
30 czerwca 2020 r. – Ministerstwo Spraw Zagranicznych wystosowało odpowiedź na ww. pismo wskazując jednak, iż nie przewiduje wprowadzania merytorycznych zmian w obowiązującym zarządzeniu nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 stycznia 2012 r. w sprawie powołania zespołu do spraw wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
2 października 2020 r. – Zarządzeniem MSZ nr 31 z dnia 2 października 2020 r. doszło do zmian w ww. regulacji, nazwanie których wyłączną aktualizacją zawartego w zarządzeniu nazewnictwa, stosownie do aktualnej struktury organizacyjnej, jest zdaniem Fundacji wysoce kontrowersyjne.
9 października 2020 r. – Ministerstwo Spraw Zagranicznych ogłosiło konkurs na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
20 listopada 2020 r. – na zaproszenie MSZ, doszło do spotkania przedstawicieli Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – dr. Piotra Kładocznego oraz adw. Marcina Wolnego z dwojgiem członków Zespół ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
4 grudnia 2020 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka wystosowała do Ministra Spraw Zagranicznych wniosek o udostępnienie informacji publicznej w zakresie prac prowadzonych przez Zespół ds. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (m.in. o przesłanie kopii protokołu z posiedzenia Zespołu z dnia 2 grudnia 2020 r. – w wersji zanonimizowanej, w razie zidentyfikowania takiej konieczności przez MSZ).
16 grudnia 2020 r. – odpowiedź MSZ zawierająca m.in. finalną listę pytań zadanych kandydatom, zanonimizowaną kopię protokołu z posiedzenia Zespołu z dnia 2 grudnia 2020 r., zanonimizowana kopię listów przesłanych kandydatom, którzy dostali się na listę przesłaną Panelowi Doradczemu RE oraz tym, którzy nie zostali na nią zakwalifikowani.
21 grudnia 2020 r. – Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały pismo do Doradczego Panelu Ekspertów Rady Europy do spraw wyłonienia kandydatów na wybór na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym wyraziły swoje zastrzeżenia względem rzeczonego postępowania.
31 marca 2021 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych skierowały do Komitetu ds. wyboru sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pismo wskazujące na nieprawidłowości w procedurze krajowej.
14 kwietnia 2021 r. Komitetu ds. wyboru sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zarekomendował odrzucenie listy przez Zgromadzenie Parlamentarne rady Europy.
19 kwietnia 2021 r. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy ostatecznie w całości odrzuciło polską listę kandydatów na urząd sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
23 czerwca 2021 r. HFPC po raz kolejny zwróciła się do Ministra Spraw Zagranicznych w związku z odrzuceniem polskiej listy kandydatów na urząd sędziego ETPC. Fundacja zwróciła w piśmie uwagę, iż, w ocenie HFPC, w przypadku braku wprowadzenia odpowiednich zmian w kompozycji Zespołu prawdopodobieństwo odrzucenia kolejnych list jest bardzo wysokie. Fundacja w szczególności ponownie zaapelowała również o to, aby procedura gwarantowała: i) ekspercki i apolityczny charakter Zespołu do spraw wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; ii) miejsce w składzie Zespołu przedstawicielom władzy wykonawczej, władzy ustawodawczej, władzy sądowniczej, przedstawicielom samorządów prawniczych oraz organizacji pozarządowych specjalizujących się w ochronie praw człowieka; iii) zbalansowaną kompozycję Zespołu pod względem reprezentacji obojga płci; iv) niezależnym obserwatorom możliwość udziału w rozmowach kwalifikacyjnych przeprowadzanych przez Zespół z potencjalnymi kandydatami; v) publiczne wysłuchanie w Parlamencie kandydatów, których nazwiska znalazły się na liście przedłożonej do ZPRE.
w dniach 20–21 października 2021 r. Zespół przeprowadził rozmowy kwalifikacyjne z osobami, które biorą udział w polskim konkursie na urząd Sędziego ETPC. Z ramienia HFPC rozmowy te obserwowała Dominika Bychawska-Siniarska.
28 października 2021 r. grupa 11 obserwatorów skierowała do Ministra Spraw Zagranicznych pismo ze swoimi uwagami z przeprowadzonych obserwacji.

Inicjatywę wspiera Fundusz Obywatelski im. Henryka Wujca.