Sąd Okręgowy w Białymstoku w dwóch orzeczeniach potwierdził, że niedopuszczalne jest karanie za złamanie zakazu przebywania na pasie drogi granicznej. Oznacza to, że cała linia orzecznicza sądów, która wykluczała możliwość karania za te wykroczenia osób niosących pomoc humanitarną na pograniczu polsko-białoruskim jest prawidłowa.
Do tej pory zapadło w sumie 18 orzeczeń sądów rejonowych w sprawach, w których zarzucano popełnienie wykroczeń osobom niosącym pomoc humanitarną na pograniczu w związku z zakazem przebywania na pasie drogi granicznej oraz przerzucaniem przedmiotów przez linię granicy państwowej (42 obwinionych). Chodzi o złamanie zakazów wynikających z rozporządzeń Wojewody Podlaskiego. We wszystkich sprawach, w których wsparcie prawne zapewniała HFPC oraz Kolektyw Szpila zapadały korzystne rozstrzygnięcia – osoby zostały uniewinnione, umorzono postępowania lub uchylono mandaty.
W dwóch sprawach Straż Graniczna postanowiła odwołać się od wyroków sądów I instancji. Sąd Okręgowy nie zgodził się z argumentacją SG i uznał, że wyroki sądów I instancji w tych sprawach były prawidłowe.
W jednym z orzeczeń Sąd Okręgowy w Białymstoku potwierdził, że niedopuszczane jest karanie na podstawie art. 54 Kodeksu wykroczeń za wejście na pas drogi granicznej. Sąd uznał, że rozporządzenie Wojewody Podlaskiego jest niezgodne z Konstytucją, ponieważ ingeruje w konstytucyjną wolność poruszania się po terytorium RP, a takie ograniczenia mogą być ustanawiane tylko w drodze ustawy. Sąd stwierdził, że: „W zakresie w jakim akt prawny wydany przez Wojewodę dotyczy tej wolności [wolności przemieszczania się] nie może być stosowane, gdyż organ ten przekroczył ustawowe upoważnienie. W tej części zakaz na datę określoną w zarzutach, jako pozbawiony upoważnienia ustawowego, nie mógł być podstawą odpowiedzialności za wykroczenie przewidzianej w art. 54 k.w.”
W drugim orzeczeniu Sąd Okręgowy w Białymstoku zwrócił uwagę na motywację osób niosących pomoc humanitarną i uznał, że działały one w stanie wyższej konieczności. „Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego ustalono, że pozostawione za płotem granicznym przedmioty zaliczają się do rzeczy spełniających wprost kryteria pomocy humanitarnej. Obwinieni kierowali się współczuciem i chęcią niesienia pomocy innym ludziom w trudnych warunkach zagrażającym ich życiu. W związku z tym nie ulega wątpliwości, że obwinieni swoim czynem ratowali zdrowie i życie cudzoziemców. Abstrahując od omawianych dotychczas kwestii dotyczących prawidłowości prawodawczej przedmiotowego rozporządzenia, należy stwierdzić, że w tej sprawie dobro ratowane, jakim było życie i zdrowie, stanowiło większą wartość niż dobro poświęcone” – czytamy w pisemnym uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Białymstoku.
„Chociaż orzeczenia Sądu Okręgowego w Białymstoku dotyczą dwóch spraw, to w praktyce potwierdzają, że wszystkie wyroki sądów rejonowych w podobnych sprawach są prawidłowe. Pierwsze korzystne rozstrzygnięcia zapadały już w październiku 2023 r., jednak mimo tego Straż Graniczna nadal podejmowała próby kryminalizowania niesienia pomocy humanitarnej. Mamy nadzieję, że podobną argumentację będą przyjmować sądy w ewentualnych sprawach dotyczących wchodzenia do nowej strefy przy granicy z Białorusią. Należy podkreślić, że wiele podmiotów sygnalizowało, że przepisy pozwalające na wprowadzenie strefy zakazu przebywania przy granicy są niezgodne z Konstytucją” – mówi adw. Jarosław Jagura, prawnik współpracujący z HFPC, który był obrońcą osób udzielających pomocy humanitarnej.
HFPC wraz z Kolektywem Szpila zapewnia bezpłatną pomoc prawną dla osób, które doświadczają represji w związku z udzielaniem pomocy na pograniczu polsko-białoruskim.
Sygnatury:
Wyrok SO w Białymstoku, 20 maja 2024 r, sygn. akt VIII Ka 131/24
Postanowienie SO w Białymstoku, 6 czerwca 2024 r., Sygn. akt VIII Kz 260/24
