HFPC wystąpiła do Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z opinią przyjaciela sądu w sprawie kobiety skazanej za zabójstwo na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Sąd niższej instancji ograniczył możliwość starania się przez skazaną o warunkowe przedterminowe zwolnienie dopiero po odbyciu 50 lat kary. Co do zasady zgodnie z art. 78 § 3 kodeksu karnego (w wersji obowiązującej do 30 września 2023 r.) osobę skazaną na karę dożywotniego pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 25 lat kary, ale w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd, wymierzając karę dożywotniego pozbawienia wolności, może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia (art. 77 § 2 kodeksu karnego). Tak też się stało w tej sprawie.
AKTUALIZACJA:
18 grudnia 2023 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu wydał wyrok, w którym utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu skazujący Magdalenę C. na karę dożywotniego pozbawienia wolności za zabójstwo. Sąd drugiej instancji uchylił jednak rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji (wydane na podstawie art. 77 § 2 kodeksu karnego), w którym ograniczono możliwość starania się przez Magdalenę C. o warunkowe przedterminowe zwolnienie po upływie 50 lat.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu w ustnych motywach wyroku – uzasadniając uchylenie rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji co do ograniczenia możliwości starania się o przedterminowe zwolnienie – stwierdził, że orzecznictwo europejskie w tym zakresie jest obszerne i nie dopuszcza takiej formy obostrzenia kary. W konsekwencji więc Magdalena C. będzie mogła się ubiegać o warunkowe przedterminowe zwolnienie z orzeczonej wobec niej kary dożywotniego pozbawienia wolności na zasadach ogólnych, tj. po upływie 30 lat (art. 78 § 3 kodeksu karnego).
W opinii przyjaciela sądu Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła uwagę na wynikający z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka standard, który może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu apelacyjnym. W sprawie Vinter przeciwko Zjednoczonemu Królestwu Wielka Izba ETPC wskazała, że chociaż kara dożywotniego pozbawienia wolności jest co do zasady dopuszczalna, to jednak prawo musi przewidywać realną możliwość uzyskania zwolnienia po poczynieniu odpowiedniego postępu w resocjalizacji. Brak takiej możliwości stanowi naruszenie art. 3 EKPC, zakazującego tortur oraz nieludzkiego lub upokarzającego traktowania lub karania. W tym wyroku Trybunał zasugerował także, że osoba skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności powinna mieć prawo do ubiegania się o przedterminowe zwolnienie po upływie 25 lat odbywania kary. W ślad za tym, w dalszym orzecznictwie – zwłaszcza w wyroku Bancsók i László Magyar przeciwko Węgrom (nr 2) – podkreślono, że możliwość ubiegania się o zwolnienie dopiero po 40 latach odbywania kary także narusza art. 3 EKPC. Standard ten ma przełożenie na niniejszą sprawę, która wkrótce będzie rozpoznawana przez sąd II instancji.
