Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przygotuje projekt przepisów, które zagwarantują osobom ubezwłasnowolnionym udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego.
- To wielki sukces w eliminacji praw dyskryminujących osoby z niepełnosprawnościami. Decyzja komisji zapadła w odpowiedzi na petycję skierowaną do Senatu przez HFPC.
- Obecne wykluczenie osób ubezwłasnowolnionych z możliwości głosowania w wyborach jest niezgodne z prawem międzynarodowym i standardami ochrony praw człowieka.
Osoba ubezwłasnowolniona zagłosować nie może
Dzisiaj osoby ubezwłasnowolnione w Polsce nie mogą głosować w żadnych wyborach. Dzieje się tak niezależnie do stopnia ubezwłasnowolnienia i rzeczywistych zdolności osób nim objętych. W przypadku wyborów parlamentarnych, prezydenckich i samorządowych zakaz udziału tych osób w głosowaniu wynika z Konstytucji RP. Natomiast w wyborach do Parlamentu Europejskiego ograniczenie określa jedynie ustawa – Kodeks wyborczy. Dlatego nowelizacja prawa i zagwarantowanie osobom ubezwłasnowolnionym możliwości oddania głosu w eurowyborach nie wymaga zmiany Konstytucji RP.
Sprzeczność z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka
Wykluczenie możliwości brania udziału w wyborach przez osoby ubezwłasnowolnione jest niezgodne z wiążącym prawem międzynarodowym i prawem unijnym.
W przeszłości Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie węgierskiej uznał, że całkowite i automatyczne pozbawienie osób ubezwłasnowolnionych możliwości głosowania, bez względu na ich rzeczywiste zdolności psychiczne, narusza przepisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
– wskazuje dr Marcin Szwed, prawnik HFPC.
Fundacja w petycji podkreśliła, że obecne regulacje stoją w sprzeczności również z prawem unijnym, które wymaga, że wybory do Parlamentu Europejskiego muszą być powszechne i wolne od dyskryminujących ograniczeń. Nie bez znaczenia jest tutaj także Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami, której stroną jest Unia Europejska, a także Polska. Jej przepisy wykluczają wprowadzanie jakichkolwiek ograniczeń w możliwości korzystania z praw wyborczych przez osoby z niepełnosprawnościami. W Europie coraz więcej państw decyduje się na zmianę przepisów i rezygnuje z wykluczania osób ubezwłasnowolnionych z możliwości udziału w wyborach.
Przełomowe rozstrzygnięcie sądu – osoba ubezwłasnowolniona jednak zagłosuje
Fundacja była zaangażowana w precedensową sprawę, w wyniku której osoba częściowo ubezwłasnowolniona mogła wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu odstąpił od zastosowania polskich przepisów, uznając, że są sprzeczne z prawem międzynarodowym i unijnym. Ostatecznie osoba ta została wpisana do rejestru wyborców i mogła wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego.
Sąd Rejonowy w Nowym Sączu stwierdził, że
całkowicie nieuzasadniona dyskryminacja osób z zaburzeniami umysłowymi jest nadmierną i nieproporcjonalną restrykcją. Fakt częściowego ubezwłasnowolnienia nie przesądza bowiem o tym, że osoba taka nie jest w stanie rozeznać się w sytuacji politycznej oraz dokonać racjonalnego i świadomego aktu wyborczego wraz z uzmysłowieniem sobie jego skutków. Niedopuszczalne jest automatyczne rozciągnięcie skutków częściowego ubezwłasnowolnienia na prawo wyborcze bez zbadania sprawności intelektualnej ubezwłasnowolnionego.
Potrzeba zmiany przepisów
Pomimo korzystnego orzeczenia jednego z sądów, w nadal obowiązują przepisy Kodeksu wyborczego, które pozbawiają osoby ubezwłasnowolnione praw wyborczych. Dlatego konieczna jest interwencja ustawodawcy i zmiana prawa, tak aby osoby ubezwłasnowolnione także mogły korzystać z praw politycznych. Niedyskryminujące regulacje dotyczące wyborów do Parlamentu Europejskiego to ważny krok na drodze do równego traktowania osób z niepełnosprawnościami, tym bardziej że od wielu lat czekamy na zapowiadaną systemową reformę instytucji ubezwłasnowolnienia
– tłumaczy adw. Jarosław Jagura, prawnik HFPC.
W trakcie rozpatrywania petycji przez komisję senacką pozytywne opinie o potrzebie zmiany prawa wyborczego przedstawili m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich, Polskie Towarzystwo Psychologiczne oraz Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu.
Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zdecydowała, że zostanie przygotowany wstępny projekt przepisów realizujących postulaty petycji Fundacji
