HFPC przedstawiła swoje uwagi do projektu ustawy wprowadzającego przejściowe zasady rozpatrywania przez Sąd Najwyższy spraw związanych z nadchodzącymi wyborami prezydenckimi, w tym orzekanie o ich ważności.
Zgodnie z założeniami projektu kompetencja do orzekania o ważności wyborów zostanie przeniesiona z Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego do połączonych izb Sądu Najwyższego: Cywilnej, Karnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Celem takiego zabiegu, zgodnie z deklaracjami jego twórców, ma być zagwarantowanie, że orzeczenia w sprawach o fundamentalnym znaczeniu dla polskiej demokracji „nie będą budziły wątpliwości co do ich ważności i skuteczności”.
W swojej opinii HFPC zwróciła uwagę, że przyjęcie omawianej ustawy nie spowoduje zasadniczej poprawy w zakresie standardu niezależności i bezstronności w zakresie rozpoznawania tej kategorii spraw. W dalszym ciągu w sprawach tych orzekać będą osoby powołane w skład Sądu Najwyższego przy udziale tzw. nowej KRS, co skutkować będzie, w myśl uchwały połączonych izb Sądu Najwyższego, nieważnością postępowania.
„Krytycznie odnieśliśmy się także do tego, że proponowane rozwiązanie zmusi niektórych z sędziów Sądu Najwyższego do wyboru pomiędzy orzekaniem zgodnie z własnymi przekonaniami i poszanowaniem przywoływanej już uchwały połączonych izb Sądu Najwyższego, a odpowiedzialnością za stwierdzenie ważności lub braku ważności wyborów. Co więcej, finalnie może się okazać, że od wydanego orzeczenia znaczna część sędziów złoży zdanie odrębne, osłabiając siłę jego oddziaływania” – wskazuje adw. Marcin Wolny, prawnik HFPC.
W dalszej części opinii HFPC po raz kolejny zwróciła uwagę na pilną konieczność przyjęcia rozwiązań, które uregulują status osób, powołanych na stanowiska sędziowskie przez tzw. nową KRS, oraz wydawanych przez nich orzeczeń. Fundacja wskazała, że do tego momentu organy państwa są związane wydawanymi orzeczeniami, w tym również orzeczeniami wydanymi przez sędziów powołanych z udziałem tzw. nowej KRS. W szczególności organy te nie mogą wybiórczo stosować się do orzeczeń tak ukształtowanych sądów, w jednej sprawie decydując się na ich wykonanie, a w innej odmawiając takiego wykonania z uwagi na wadliwość powołania osób je tworzących.
W swojej opinii HFPC podkreśliła, że orzeczenia wydawane przez osoby powołane z udziałem tzw. nowej KRS mają charakter istniejący. Fakt obarczenia tych orzeczeń wadą nieważności, zdaniem HFPC, musi być stwierdzony w odpowiednim postępowaniu i dopiero w tym momencie skutkuje wyeliminowaniem takiego orzeczenia z porządku prawnego.
„W opinii zwróciliśmy także uwagę, że zasady państwa prawa nie stoją na przeszkodzie wprowadzaniu rozwiązań prawnych, które w wąsko określonych i czasowo ograniczonych warunkach dopuszczałyby możliwość wznowienia postępowania w związku z nieważnością postępowania, zwłaszcza w sytuacjach, w których skutki takiego wznowienia nie działałby wstecz” – wskazuje M.Wolny.
Bardzo krytycznie HFPC odniosła się także do przewidzianych w projekcie zmian w zakresie sposobu rozpoznawania protestów wyborczych. Zgodnie z brzmieniem projektu, również w tym zakresie właściwy do rozpoznania sprawy byłby skład połączonych izb Sądu Najwyższego. W swojej opinii HFPC zwróciła uwagę, że rozwiązanie to mogłoby doprowadzić do znacznych trudności organizacyjnych w zakresie prawidłowego, rzetelnego i czasowego rozpoznania protestów wyborczych wniesionych do Sądu Najwyższego w związku z nadchodzącymi wyborami.
