Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, że Trybunał Konstytucyjny jest zobligowany udostępnić Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka sygnatury spraw, w których doszło do zmiany składu sędziowskiego rozpoznającego sprawę oraz wyznaczenia sędziego sprawozdawcy z pominięciem listy alfabetycznej. To efekt skargi Fundacji wniesionej w 2021 roku.
Inny skład, inne orzeczenie
HFPC zwróciła się do Trybunału z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej podczas prac nad raportem „Narzędzie w rękach władzy. Funkcjonowanie Trybunału Konstytucyjnego w latach 2016–2021”. Zażądała m.in. udostępnienia sygnatury spraw, w których doszło do zmiany składu sędziowskiego. Niepokojące informacje na ten temat napływały z listów otwartych sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Wskazywali oni na niezgodną z prawem zmianę składów sędziowskich, a przez to – wpływanie na treść orzeczeń wydawanych przez TK. Zgodnie z ich obliczeniami tylko w okresie od stycznia do kwietnia 2017 r. do modyfikacji uprzednio wyznaczonych składów sędziowskich doszło w aż 21 przypadkach.
Równie alarmujące wnioski dotyczyły wyznaczania składów sędziowskich. Sędziowie TK alarmowali, że składy są wyznaczane w sposób arbitralny z pominięciem listy alfabetycznej. Tymczasem ustawa o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym pozwala jedynie na odstąpienie od tej zasady w przypadku sędziego sprawozdawcy. Dodatkowo rezerwuje taką kompetencję wyłącznie dla uzasadnionych przypadków, np. związanych z przedmiotem rozpoznawanej sprawy.
Informacja publiczna i interes społeczny
Trybunał Konstytucyjny początkowo uznał, że żądana informacja nie stanowi informacji publicznej. Zmienił podejście po tym, jak HFPC skutecznie wniosła do WSA w Warszawie skargę na jego bezczynność. W nowym postępowaniu Trybunał zażądał od HFPC wykazania interesu publicznego uzasadniającego udostępnienie informacji publicznej o charakterze przetworzonym. Po uzyskaniu stosownej odpowiedzi uznał jednak, że wyjaśnienia HFPC są niewystarczające. „Argumentacja TK sprowadzała się do tego, że HFPC w żaden sposób nie jest w stanie wykorzystać żądanej informacji” – tłumaczy adw. Marcin Wolny, prawnik HFPC.
Skarga na ograniczanie informacji
HFPC nie zgodziła się z tym poglądem. Wniosła skargę do sądu administracyjnego, zarzucając Trybunałowi m.in. naruszenia art. 61 Konstytucji (prawo do informacji o działaniach władz) i art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (wolność otrzymywania i przekazywania informacji). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przyznał Fundacji rację. Wskazał, że za udostępnieniem żądanej informacji przemawia szczególny interes publiczny. W jego ocenie wszelkie ograniczenia w dostępie do informacji publicznej powinny mieć charakter proporcjonalny i znajdujący oparcie w interesie publicznym.
„To ważny krok w kierunku poznania kulis działania Trybunału Konstytucyjnego pod rządami prezes Julii Przyłębskiej, a także zagwarantowania jednostkom składającym skargi konstytucyjne prawa do rozpoznania ich sprawy przez niezależny i bezstronny sąd ustanowiony zgodnie z prawem” – wskazuje adw. Marcin Wolny.
Wyrok WSA nie jest prawomocny.
Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG
