Migranci zaginieni na granicach Polski – analiza prawna, diagnoza sytuacji i rekomendacje zmian | Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Polska niewątpliwie dołączyła do krajów, przed którymi stoi wyzwanie opracowania nowych i długofalowych mechanizmów, jakie zapewniłyby poszanowanie praw osób zaginionych na szlaku migracyjnym oraz ich rodzin. Obecnie prowadzone prace nad polityką migracyjną Polski oraz zapowiadana ratyfikacja Konwencji ONZ ds. wymuszonych zaginięć stanowią dobry kontekst dla rozpoczęcia działań ukierunkowanych zmiany i zapobieganie dalszej instrumentalizacji migracji i prawa przez reżim Aleksandra Łukaszenki.  Z uwagi na wzrastające liczby zgłoszonych zaginięć i śmierci na granicy polsko-białoruskiej, działania te wydają się niezbędne, by Polska i jej funkcjonariusze nie byli odpowiedzialni za zaginięcia, wymuszone zaginięcia i śmierci migrantów. Strona internetowa w całości poświęcona jest zjawisku zaginięć oraz wymuszonych zaginięć. Zawiera ustrukturyzowane informacje dotyczące: najważniejszych aktów prawnych, raportów, analiz, dyskusji, oraz rekomendacje zmian i wizualne raporty dotyczące omawianego zjawiska.

Zwracamy uwagę, że w ślad za diagnozą problemy, konieczne jest podjęcie kolejnych działań identyfikujących negatywne skutki militaryzacji granic i instrumentalizacji. Dochodzenie sprawiedliwości w zakresie wywiązywania się przez Polskę ze standardów prawnoczłowieczych i aktywnego przeciwdziałania zaginięciom także wymuszonym powinno obejmować niezbędne zmiany w praktyce działania służb i organów państwowych, bowiem obecnie funkcjonują one w stopniu niewystarczającym do tego, by skutecznie chronić prawa osób migrujących i zapobiegać wzrastającej liczbie zaginięć i identyfikacji ofiar śmiertelnych.
 

Sprawa dotycząca pushbacku dwóch rodzin z dziećmi, w tym jednego chłopca z niepełnosprawnością jest obecnie rozpatrywana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Poniższe materiały stanowią zdjęcia i nagrania z wydarzeń, które zostały osadzone w przestrzeni i czasie.

Seria podcastów, w których opowiadamy o tym, co trzeba i co warto wiedzieć na temat współczesnych migracji, praw migrantów i migrantek, sytuacji na granicach, kryminalizacji udzielania pomocy czy kryzysie humanitarnym. Rozmowy prowadzą eksperci Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka: Katarzyna Czarnota i Marcin Sośniak.

Seria jest realizowana dzięki wsparciu Medico International oraz Oxfam.
 

Wystawa wirtualna Waiting Room (Poczekalnia)

Shamal Husamalddin Hassan od trzech lat fotografuje rodziny zaginionych w drodze do Europy i wyobrażonego, lepszego życia. Miasto, z którego pochodzi fotograf – Ranjjaa w irackim Kurdystanie – leży w jednym z obszarów, z których rok rocznie migruje coraz więcej młodych osób. Niestety, ślad po wielu z nich urywa się nagle, jak zerwane połączenie telefoniczne, a bliscy zaginionych bezskutecznie szukają informacji o miejscu ich pobytu lub choćby okolicznościach śmierci. Rodziny te, bez opieki prawnej i psychologicznej, niekiedy przez lata egzystują w pełnym bólu zawieszeniu, czekając bezskutecznie na wieści z Zachodu. Zdjęciom Shamala Husamalddina Hassana towarzyszy instalacja Konrada Smoleńskiego, na którą składają się nagrania dźwiękowe, wideo i światło. Wszystkie te elementy w autorskim montażu podkreślają poczucie dojmującego braku. Odtwarzają środowisko niemocy i niekończącego się oczekiwania, w jakim funkcjonują rodziny zaginionych. Nadają tęsknocie uniwersalny wymiar.

Wernisaż: 14 czerwca 2024, godzina 19:00

Miejsce: Fundacja Kraina, ul. Puławska 67

Wystawa trwała do 30 czerwca.

Wirtualna wystawa stanowi część cyklu interdyscyplinarnych wydarzeń,  jakie odbyły się od 14 do 30 czerwca 20204, podczas których fotografia, dźwięk, film i rozmowa przybliżały temat doświadczeń i praw osób zaginionych oraz ich bliskich. Cykl organizowany był przez Helsińską Fundację Praw Człowieka, festiwal WATCH DOCS, Fundację Kraina i Kinotekę. Hasło przewodnie cyklu: m i s s i n g.

“MISSING” to nieobecność, zaginięcie, poczucie utraty, tęsknota lub pustka. To także tytuł projektu, w którym przybliżamy kwestię praw osób, które stoją przed przymusem ucieczki z krajów pochodzenia do Europy oraz problem ich zaginięć.

Debata ekspercka o prawach osób zaginionych w Polsce – ratyfikacja Konwencji ONZ w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem – czy sytuacja migrantów ulegnie zmianie?

Debata odbyła się 19 czerwca. 

Według Międzynarodowej konwencji ONZ w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem z 20 grudnia 2006 r. wymuszonym zaginięciem jest każda forma pozbawienia człowieka wolności, dokonanego przez przedstawicieli państwa albo przez osoby działające z upoważnienia lub za zgodą państwa. Podczas debaty będziemy dyskutować zarówno o praktycznych skutkach zapowiadanej ratyfikacji Konwencji ONZ, jak i o obecnej sytuacji ofiar oraz o przyczynach zaginięć migrantów w Polsce, a także o lukach systemowych, które uniemożliwiają ich bliskim dochodzenie sprawiedliwości.

Kontekstem rozmowy były m.in. rezultaty projektu diagnostyczno-badawczego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka “Migranci zaginieni na granicach Polski – analiza prawna, diagnoza sytuacji i rekomendacje zmian”. 

Prowadząca: Anna Gmiterek-Zabłocka, dziennikarka radia TOK FM

Uczestnicy: 

• Przemysław Domagała – doktor nauk prawnych, nauczyciel akademicki, wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, sędzia, Zastępca Dyrektora Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Ministerstwa Sprawiedliwości.
• Maciej Grześkowiak – ekspert z zakresu ochrony uchodźców, zajmował się między innymi implementacją programów humanitarnych wśród społeczności uchodźczych na Bliskim Wschodzie oraz koordynacją działań z UNHCR i innymi organizacjami humanitarnymi. Główny Koordynator do spraw Współpracy Strategicznej w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.
• Grażyna Baranowska – prawniczka, ekspertka w zakresie wymuszonych zaginięć, jako uczestniczka programu badawczego re:constitution współpracuje z HFPC. Autorka książek dotyczących zaginięć w Europie. W 2022 roku została powołana do roli ekspertki w Grupie Roboczej ONZ ds. Wymuszonych Zaginięć.
• Elena Wasylew – ekspertka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, posiadająca ponad 18-letnie doświadczenie w dziedzinie praw człowieka i ich ochrony, w tym w zakresie odpowiedzialności za naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego popełnione podczas konfliktów zbrojnych. Pracowała dla szeregu organizacji międzynarodowych i pozarządowych, takich jak Amnesty International, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Biuro Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka i Lekarze bez Granic.
• Marcin Sośniak - prawnik działu migracyjnego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, wieloletni pracownik Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, w latach 2020 – 2022 Zastępca Dyrektora w Zespole ds. Równego Traktowania w Biurze RPO. Zawodowo zajmuje się problematyką migracji i ochrony praw cudzoziemców, praw mniejszości narodowych i etnicznych, prawem antydyskryminacyjnym oraz przeciwdziałaniem przestępczości motywowanej nienawiścią.
• Katarzyna Czarnota – ekspertka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, socjolożka, koordynatorka projektu “Migranci zaginieni na granicach Polski – diagnoza sytuacji, analiza prawna i rekomendacje zmian”. W HFPC zajmuje się wykorzystywaniem nowych metod w dokumentowaniu naruszeń praw człowieka i dochodzeniu sprawiedliwości.