HFPC przesłała Senatowi uwagi do zmian w Kodeksie wyborczym uchwalonych przez Sejm. Krytykuje w nich m.in. fakt uchwalenia zmian bezpośrednio przed wyborami, a także sposób, w jaki ustawodawca określił chwilę wejścia w życie części z nich.
Przyjęta przez Sejm nowelizacja Kodeksu Wyborczego zawiera szereg istotnych zmian. Wprowadza m.in. Centralny Rejestr Wyborców, a także zmienia zasady tworzenia obwodów głosowania. Ta ostatnia modyfikacja, podobnie jak te dotyczące zapewnienia wyborcom transportu do miejsca głosowania czy wydłużenia okresu, w którym wyborca może dopisać się do spisu wyborców, reklamowane są przez projektodawców jako sprzyjające podniesieniu frekwencji wyborczej.
Abstrahując od szczegółowej oceny proponowanych zmian, Fundacja zwróciła uwagę Senatowi na określony w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego standard procedowania zmian w prawie regulującym przeprowadzenie wyborów. HFPC wskazała, że nie ma szans, aby omawiane zmiany weszły w życie przed okresem 6 – miesięcy poprzedzających cały proces wyborczy.
Trudno uznać, żeby zmiany te miały charakter wyłącznie techniczny. Tymczasem z rekomendacji Komisji Weneckiej oraz standardów wypracowanych w orzeczeniach TK wynika zakaz wprowadzania do prawa wyborczego zmian w określonym terminie przed wyborami. To jedyna droga do uniknięcia manipulowania regułami gry przez jej uczestników – wskazuje Emil Śliwiński, prawnik HFPC.
Fundacja skrytykowała również sposób, w jaki ustawodawca reguluje wprowadzenie w życie zmian dotyczących powołania do życia Centralnego Rejestru Wyborców. Rejestr ten ma umożliwić wyborcom m.in. swobodne przenoszenie się pomiędzy komisjami wyborczymi i uzyskiwanie zaświadczeń o prawie do głosowania w każdej gminie, a nie tylko w miejscu zameldowania. Jego wejście w życie wolą Sejmu zostało jednak uzależnione od decyzji Prezesa Rady Ministrów.
Zgodnie z przepisami nowelizacji to Prezes Rady Ministrów zdecyduje, w którym momencie zostanie powołany do życia Centralny Rejestr Wyborców. W naszej ocenie to niedopuszczalne. Decyzja o długości okresu spoczywania prawa należy do Sejmu i Senatu i nie może być przenoszona na inne organy państwa – wskazuje M. Wolny, prawnik HFPC.
HFPC zwróciła także uwagę na niekonsekwentne podejście ustawodawcy do zmian dotyczących mężów zaufania. Ustawa przyznaje im prawo do otrzymywania diet i zwolnienia od świadczenia pracy w dniach głosowania i liczenia głosów, a także dniu następującym po dniu liczenia głosów. Uprawnień tych nie otrzymają jednak obserwatorzy społeczni, którzy również dbają o prawidłowy przebieg procesu wyborczego.
Wreszcie, wątpliwości HFPC wzbudziły zmiany zasad powoływania członków rejonowej i okręgowej komisji wyborczych. Zgodnie z ustawą, komisje te składać się mają z osób posiadających wyższe wykształcenie prawnicze.
Obawiamy się, że zmiana ta obniży standard działania komisji wyborczych. Obecnie funkcję ich członków pełnią wyłącznie sędziowie. Niestety to kolejna w ostatnich latach zmiana, która ogranicza niezależność podmiotów odpowiadających za organizacje i przebieg procesu wyborczego – dodaje M. Wolny.
