Znaczenie praw podejrzanych i oskarżonych w UE
Dostęp do odpowiednich gwarancji procesowych, w szczególności w pierwszych godzinach po zatrzymaniu, jest kluczowy dla zapewnienia prawa do rzetelnego procesu i zapobiegania torturom i innym formom złego traktowania. Jednocześnie stworzenie wspólnych minimalnych gwarancji procesowych dla oskarżonych i podejrzanych stanowi jeden z priorytetów Unii Europejskiej w obszarze praw podstawowych. W tym celu od 2009 r. Unia przyjęła szereg instrumentów dotyczących praw podejrzanych i oskarżonych.
Rola krajowych instytucji ochrony praw człowieka
Rzeczywiste stworzenie równego poziomu gwarancji procesowych w całej Unii i skuteczne zapobieganie torturom zależy jednak od tego, w jaki sposób instrumenty te będą stosowane w praktyce. Ważną rolę w tym obszarze mogą odegrać krajowe instytucje ochrony praw człowieka, czyli niezależne, pozasądowe organy państwowe posiadające konstytucyjny lub ustawowy mandat w zakresie ochrony i promowania praw człowieka. W Polsce taką instytucją jest Rzecznik Praw Obywatelskich.
Pomimo rosnącego zainteresowania tematem praw procesowych w postepowaniu karnym, niewiele jest informacji na temat roli i praktyki krajowych instytucji ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej w tym zakresie. Dlatego Instytut Praw Człowieka im. Ludwiga Boltzmanna z Austrii we współpracy z Węgierskim Komitetem Helsińskim, Helsińską Fundacją Praw Człowieka i słoweńskim Instytutem Pokoju postanowili bliżej przyjrzeć się temu zagadnieniu w ramach finansowanego przez UE projektu „Wzmocnienie praw podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym – rola krajowych instytucji praw człowieka”.
Raport krajowy i przewodnik
Opublikowany przez Fundacją Helsińską raport krajowy przedstawia przykłady licznych działań RPO w zakresie ochrony praw podejrzanych i oskarżonych oraz szeroką praktykę stosowania prawa unijnego w tym obszarze. Publikacja zwraca również uwagę na szczególne warunki funkcjonowania Ombudsmana w Polsce w ostatnich latach. Instytucja ta nie tylko musi borykać się z niedostatecznym finansowaniem, ale również między innymi z atakami mediów publicznych i rządu, w tym również w związku z jej działaniami w dziedzinie ochrony praw podejrzanych i oskarżonych oraz zapobiegania torturom.
Rezultatem projektu jest również przewodnik po prawach procesowych dla krajowych instytucji ochrony praw człowieka, przygotowany przez Instytut Boltzmanna przy współudziale Fundacji Helsińskiej i pozostałych partnerów.
