Zdaniem HFPC, obecny stan sprawy nadal nie pozwala uznać, iż w sprawach dotyczących tajnych więzień CIA w Polsce wykonano wyroki ETPC.
Komitet Ministrów nie zajmuje się tymi sprawami po raz pierwszy. Wyrok w obu sprawach ETPC wydał w 2014 roku i od tego czasu Polska nie wykonuje w pełni wyroków Trybunału.
Tortury w tajnych więzieniach CIA na terenie Polski?
W 2004 r. w zagranicznych mediach zaczęły pojawiać się doniesienia, wskazujące na działania prowadzone przez CIA na terenie państw europejskich. Jak wynikało z ujawnionych informacji, w latach 2002-2003 prowadzone były tajne więzienia CIA na terenie kilku państw europejskich, w tym Polski. Według doniesień mediów, przetrzymywano w nich i torturowano osoby zatrzymane (m.in. na terenie Afganistanu) przez siły USA oraz państw koalicyjnych. Miały być one przetrzymywane na terenie tego ośrodka bez decyzji sądu i poddawane takim sposobom przesłuchania, które naruszały zakaz poniżającego i nieludzkiego traktowania oraz zakaz tortur.
W 2011 i 2013 r. do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: ETPCz) wpłynęła skarga w sprawie Abd Al Rahim Hussayn Muhammad Al Nashiri i Zayn Al-Abidin Muhammad Husayn (dalej: Abu Zubaydah), a 24 lipca 2014 r. w obu tych sprawach wydano wyrok. Trybunał orzekł o naruszeniu art. 3 Konwencji – zarówno w wymiarze materialnym jak i proceduralnym. Zgodnie z orzeczeniem ETPC, doszło do naruszenia wolności osobistej i prawa do rzetelnego postępowania, poprzez narażenie skarżących na naruszenie prawa do sprawiedliwego postępowania sądowego. W odniesieniu do Al Nashiriego orzeczono również o naruszeniu art. 2 Konwencji w związku z narażeniem go na realne ryzyko orzeczenia wobec niego kary śmierci.
Postępowanie badawcze trwa już 12 lat
Od 2008 roku Prokuratura prowadzi śledztwo, w którym bada, czy polskie władze wydały zgodę na stworzenie tajnych więzień CIA, a także sprawdza, czy ktoś z przedstawicieli polskich władz nie przekroczył uprawnień, godząc się na poddawanie torturom zatrzymanych przez CIA osób, podejrzewanych o terroryzm.
W przedstawionej Komitetowi Ministrów opinii, HFPC wskazała, że pomimo deklaracji rządu o udzielaniu mediom i przedstawicielom NGO informacji dotyczących postępowania oraz składanych przez HFPC wniosków o dostęp do informacji publicznej, postępy w toczącym się nadal postępowaniu nie są do końca znane.
Fundacja rekomenduje polskim władzom:
- Zapewnienie skutecznej kontroli nad niejawną działalnością służb specjalnych w Polsce.
- Regularne i bieżące podawanie informacji przez Prokuraturę opinii publicznej o przebiegu postępowania karnego w sprawie więzienia CIA.
- Przeprowadzenie skutecznego śledztwa, które doprowadzi do ustalenia najważniejszych informacji związanych z istnieniem tajnego ośrodka CIA na terenie Polski oraz ustalenie osób odpowiedzialnych za jego istnienie.
Ponadto, w opinii z 20 lutego 2020 r. HFPC zwróciła uwagę na nierozwiązany dotychczas problem wynikający z reformy służb specjalnych w Polsce. Jak wskazano, polskie władze od lat podejmują prace legislacyjne nad szeregiem ustaw dotyczących służbach specjalnych. Jednakże, nowe przepisy nie wprowadzają środków, które chroniłyby jednostki przed naruszeniami praw człowieka, w tym prawa do prywatności.
Kalendarium sprawy:
- 2002-2003 – wykorzystywanie polskich jednostek wojskowych przez CIA;
- 11 marca 2008 r. – wszczęcie postępowania przygotowawczego przez Prokuraturę w sprawie tajnych więzień CIA na terenie Polski;
- 6 maja 2011 r. – złożenie skargi do ETPC w sprawie Al Nashiri p. Polsce i Abu Zubaydah p. Polsce;
- 10 lipca 2012 r. – komunikacja sprawy Al Nashiri Rządowi RP;
- 28 stycznia 2013 r. – złożenie skargi do ETPC w sprawie Abu Zubaydah p. Polsce;
- 9 lipca 2013 r. – komunikacja sprawy Abu Zubaydah Rządowi RP;
- 24 lipiec 2014 r. – wyrok ETPC;
- 13 sierpnia 2015 r. – pierwszy plan działania przedstawiony przez Rząd RP;
- 21 czerwca 2018 r. – ostatni uaktualniony plan działania przedstawiony przez Rząd RP;
- 26 kwietnia 2019 r. – ostatnia korespondencja ze strony Rządu RP, w której podkreślono, że wszelkie informacje opublikowane w planie działania z 21 czerwca 2018 r. są nadal aktualne;
- 31 lipca 2019 r. – Prokuratura Regionalna w Krakowie wystąpiła do Prokuratury Krajowej z wnioskiem o przedłużenie o kolejne pół roku śledztwa w sprawie więzień CIA w Polsce.
