Zwrot dotacji za świadczenia wypłacone zgodnie z wyrokiem TK
W lipcu 2019 r. Wojewoda Pomorski wydał decyzję, którą zobowiązywał Miasto Sopot do zwrotu niemal 850 tys. zł wraz z odsetkami. Uznał, że miasto niewłaściwie wykorzystało pieniądze Skarbu Państwa, ponieważ wypłaciło świadczenia pielęgnacyjne opiekunom tzw. dorosłych osób z niepełnosprawnościami. Są to opiekunowie tych osób, których niepełnosprawność powstała po ukończeniu odpowiednio 18 lub 25 roku życia, a których w 2013 r. pozbawiono prawa do świadczenia. Taka decyzja ustawodawcy została zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny w 2014 r., ktoryuznał, że zróżnicowanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego opiekunów osób z niepełnosprawnością ze względu na moment powstania niepełnosprawności (przed czy po 18 albo 25 rokiem życia) narusza konstytucyjną zasadę równego traktowania.
Miasto Sopot wypłacało świadczenia wszystkim opiekunom, bez względu na kryterium wieku, w którym powstała niepełnosprawność, czyli zgodnie z wyrokiem TK. Wojewoda uznał, że taka praktyka nie jest prawidłowa i organy administracji wydając decyzje powinny stosować przepis, który został uznany za niezgodny z Konstytucją. Takie samo stanowisko zajmuje od dawna Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Miasto Sopot złożyło odwołanie od decyzji Wojewody, dlatego sprawa trafiła do Ministra Finansów.
HFPC chce wziąć udział w sprawie – Minister Finansów nie pozwala
Fundacja Helsińska jako organizacja społeczna zgłosiła wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu odwoławczym przed Ministrem Finansów. Pozwalają na to przepisy regulujące postępowanie administracyjne.
W swoim piśmie Fundacja wskazała, że mimo tego, że formalnie jest to spór o zwrot dotacji, to wynik tego postępowania może przełożyć się na konsekwencje dla osób, którym przyznano świadczenie pielęgnacyjne, a których uprawnienie do otrzymania tego świadczenia zostało zakwestionowane przez Wojewodę Pomorskiego. W efekcie może dojść do pozbawienia ich świadczenia pielęgnacyjnego – np. samorząd, który raz musiał zwracać pieniądze drugi raz nie będzie chciał już świadczenia przyznać i narażać się na dalsze konsekwencje. Również inne samorządy mogą obawiać się wypłaty świadczeń. HFPC chciała wziąć udział w postępowaniu, żeby zwrócić uwagę na perspektywę osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów.
Jednocześnie Fundacja stanęła na stanowisku, że w obecnym stanie prawnym, uwzględniając wyrok TK, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje każdej osobie, która spełnia warunki do jego otrzymania, z pominięciem kryterium momentu powstania niepełnosprawności. Tak samo od dawna orzekają sądy administracyjne z Naczelnym Sądem Administracyjnym na czele. Zdaniem HFPC, nie można domagać się zwrotu pieniędzy od samorządu, który stosuje się do wyroku TK i orzeczeń sądów administracyjnych.
Jednak Minister Finansów odmówił dopuszczenia Fundacji do udziału w postępowaniu. Uznał, że nie przemawia za tym żaden interes społeczny, a wręcz byłoby to szkodliwe. Trzy dni po negatywnym rozpatrzeniu wniosku Fundacji, Minister rozpoznał odwołanie Miniasta Sopotu i uchylił decyzję Wojewody i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wobec tego, Fundacja zdecydowała się zaskarżyć odmowę dopuszczenia do postępowania.
WSA w Warszawie: interes społeczny przemawia za udziałem Fundacji w sprawie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że Fundacja powinna być dopuszczona do udziału w postępowaniu. Zdaniem Sądu sprawa główna, która dotyczy zwrotu dotacji, jest związana z działalnością Fundacji, jaką jest ochrona praw człowieka. W tym zakresie ważny jest cel, na który ta dotacja została wydana, czyli wypłata świadczeń dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami.
„Sąd uznał, że nie mamy do czynienie tylko z formalną sprawą o zwrot pieniędzy pomiędzy samorządem a Skarbem Państwa, ale nie bez znaczenia jest również perspektywa praw opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Wynik tej sprawy może mieć wpływ na ich sytuację. Należy pamiętać, że kwestia wsparcia finansowego dla osób z niepełnosprawnościami czy ich opiekunów, jest jedną z gwarancji poszanowania prawa do godności i autonomii osób, o których mowa m.in. w Konwencji ONZ o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami” – mówi adw. Jarosław Jagura, prawnik HFPC.
Dodatkowo, WSA podkreślił, że za udziałem Fundacji w sprawie przemawia również interes społeczny, ponieważ Fundacja chciała w niej uczestniczyć w interesie grupy, jaką stanowią osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunowie. Zdaniem Sądu, udział HFPC może się przyczynić do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i trudno jest znaleźć jakiekolwiek argumenty, które mogłyby uzasadnić, że obecność Fundacji Helsińskiej w sprawie utrudni lub szkodliwie wpłynie na przebieg postępowania
„Wyrok WSA w Warszawie pokazuje, ze organy administracji nie mogą arbitralnie i dowolnie decydować o tym, czy jakaś organizacja pozarządowa może brać udział w postępowaniu czy też nie. Jest to ważne rozstrzygnięcie, szczególnie w czasie kurczącej się przestrzeni dla społeczeństwa obywatelskiego, ponieważ podkreśla istotną społecznie rolę organizacji pozarządowych” – dodaje adw. Jarosław Jagura.
Wyrok nie jest prawomocny.
