Do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zwrócił się obrońca mężczyzny oskarżonego o posiadanie konopi innej niż włóknista w znacznej ilości. Posiadany przez niego susz zawierał niemal 30-krotnie mniejsze stężenie substancji psychoaktywnej (THC) niż przeciętna marihuana. Oskarżony został dwukrotnie uniewinniony przez sąd pierwszej instancji z powodu wątpliwości m.in. odnośnie do stężenia substancji psychoaktywnej w zabezpieczonym suszu. Jednak po dwukrotnym uchyleniu orzeczeń uniewinniających, w trzecim postępowaniu pierwszoinstancyjnym sąd wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. HFPC przedstawiła opinię dotyczącą dóbr chronionych przepisami Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz standardów rzetelnego postępowania. W piśmie Fundacja podkreśliła znaczenie domniemania niewinności oraz zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść oskarżonego.
Kłopoty mężczyzny, który kupił certyfikowaną marihuanę przez internet
W lutym 2022 r. sąd pierwszej instancji wydał wyrok, na mocy którego uniewinnił mężczyznę od popełnienia zarzucanego mu czynu tj. posiadania suszu konopi innej niż włóknista o łącznej wadze 167 gramów. Sąd uznał, że oskarżony pozostawał w uzasadnionym błędzie, ponieważ kupił środek za pośrednictwem portalu internetowego od sprzedawcy, który oferował środek dopuszczony do obrotu i wydawał stosowny certyfikat mający stanowić potwierdzenie legalności produktu.
Prokurator zaskarżył ten wyrok, w wyniku czego sąd odwoławczy uchylił orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Wykluczył pozostawanie oskarżonego w uzasadnionym błędzie co do legalności posiadanego suszu. Sąd zwrócił uwagę, że mężczyzna przyznał się do zażywania ujawnionego w jego domu suszu. Wyraził przekonanie, zgodnie z którym, jeżeli oskarżony używał środka, „to powinien był i zapewne odczuwał jego odurzające działanie”.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd pierwszej instancji jeszcze raz uniewinnił oskarżonego. Sąd przyjął, że w sprawie nie dało się w sposób niebudzący wątpliwości rozstrzygnąć, czy stężenie THC w zabezpieczonej substancji przekraczało dopuszczalną wartość, a tym samym, czy stanowiło ziele konopi innej niż włóknista. Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie na treści opinii biegłych, którzy wskazali, że średnia zawartość THC w zabezpieczonym suszu wynosiła 0,37%, podczas gdy niedopuszczalne jest posiadanie jedynie tych konopi, w których stężenie THC przekracza 0,3%. W ich ocenie – po uwzględnieniu niepewności pomiarowej określonej na poziomie 30% – nie można było uznać zabezpieczonego środka za ziele konopi innych niż włókniste.
Od tego rozstrzygnięcia prokurator również wniósł apelację, w wyniku czego sąd odwoławczy uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Sąd odwoławczy uznał apelację za zasadną w oparciu o założenie, zgodnie z którym stężenie THC ulega zmniejszeniu pod wpływem działania tlenu z powietrza, światła i temperatury. W związku z tym – w ocenie sądu odwoławczego – nie należało czynić ustaleń faktycznych na podstawie opinii, która powstała po około dwóch latach od zabezpieczenia suszu. W rozumieniu sądu wcześniejsza ekspertyza stanowiła wiarygodniejsze źródło dowodowe z uwagi na mniejsze ryzyko zmiany składu chemicznego od czasu ujawnienia substancji. Mając to na uwadze, Sąd wprost wskazał, że „rzeczą Sądu Rejonowego będzie rozważenie możliwości wydania wyroku skazującego”.
W październiku 2024 r. sąd pierwszej instancji uznał oskarżonego za winnego posiadania środków odurzających w znacznej ilości i wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz nałożył na niego obowiązek wykonywania nieodpłatnej pracy na cele społeczne przez okres jednego roku. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonego oraz zakwestionował autentyczność przedstawionego przez oskarżonego certyfikatu legalności zakupionego suszu. Ponadto zdaniem Sądu, skoro pierwsza opinia z marca 2021 r. wskazywała na wysokość zawartości THC w badanym materiale pow. 0,2% wagi (bez przedstawienia dokładnej wartości), a druga opinia z sierpnia 2022 - pow. 0,3 % wagi, to przy uwzględnieniu błędu pomiarowego do jednego miejsca po przecinku oraz spadku zawartości THC wraz z upływem czasu, należało przyjąć, iż oskarżony był w posiadaniu suszu konopi innej niż włóknista o stężeniu powyżej 0,4% wagi.
HFPC: Wątpliwości odnośnie do stężenia substancji psychoaktywnej w zabezpieczonym suszu powinny być rozstrzygane na korzyść oskarżonego.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka w ramach programu „Niewinność” złożyła w tej sprawie opinię przyjaciela sądu. W opinii przygotowanej wspólnie ze studentami z Sekcji Redukcji Szkód Kliniki zwróciliśmy uwagę na uzasadnienie istnienia regulacji zabraniających posiadania środków odurzających. Przywołaliśmy orzecznictwo i literaturę wskazujące, że wspomniane przepisy Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ustanowiono dla ochrony zdrowia i porządku publicznego. Tymczasem w opisywanej sprawie ustalona zawartość substancji psychoaktywnej w suszu posiadanym przez oskarżonego – zależnie od tego, której opinii biegłych dać wiarę – oscylowała w granicy od 0,2% do 0,4%. Z kolei z raportu „Uzależnienia w Polsce” sporządzonego w 2023 r. przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom wynikało, że średnie stężenie THC w ujawnianej w Polsce marihuanie wynosiło 10%. Nawet przyjmując najmniej korzystną dla oskarżonego wartość masa samego THC wynosiłaby ok. 0,5 grama, czyli tyle, ile zawierałoby ok. 5 gramów „standardowej” marihuany. Wyraziliśmy przekonanie, zgodnie z którym z uwagi na niewielkie stężenie THC w znalezionym suszu wątpliwe było, czy zachowanie oskarżonego stanowiło zagrożenie dla dóbr prawnych chronionych przepisami Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
W naszej opinii przywołaliśmy także orzecznictwo Sądu Najwyższego, które nakazuje w toku analizy, czy w danej sprawie oskarżony posiadał znaczną ilość środka, uwzględniać także stężenie zawartej w nim substancji psychoaktywnej. W tym miejscu ponownie podkreśliliśmy, że susz zabezpieczony u oskarżonego w opisywanej sprawie zawierał około 27-razy mniej THC niż „standardowa” marihuana.
Fundacja powołała się również na standardy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z zakresu prawa do rzetelnego procesu. Podkreśliliśmy, że domniemanie niewinności obowiązuje również na etapie postępowania przed sądem drugiej instancji po nieprawomocnym skazaniu. Przywołaliśmy także orzecznictwo Trybunału stanowiące, że obowiązek poszanowania domniemania niewinności po stronie sądu obejmuje przede wszystkim nakaz wstrzymania się od wypowiedzi wskazujących na winę oskarżonego przed prawomocnym zakończeniem sprawy. Fundacja wyraziła wątpliwość czy sąd drugiej instancji nie naruszył tego nakazu poprzez stwierdzenie, że „rzeczą Sądu Rejonowego będzie rozważenie możliwości wydania wyroku skazującego” i czy zajęcie tak kategorycznego stanowiska nie rzutowało na postrzeganie sprawy przez sąd rejonowy orzekający po raz kolejny w pierwszej instancji.
Jak wskazaliśmy w opinii, z zasady domniemania niewinności Trybunał wywodzi także obowiązek rozstrzygania wątpliwości na korzyść oskarżonego. Z kolei w opisywanej sprawie Sąd uznał, że zabezpieczony susz stanowił ziele konopi innej niż włókniste pomimo wyrażonej przez biegłych opinii, zgodnie z którą po uwzględnieniu na korzyść oskarżonego wątpliwości związanych z błędem pomiarowym, stężenie THC w zabezpieczonym suszu nie pozwalało na uznanie go za substancję nielegalną. Sąd doszedł do przeciwnego przekonania w oparciu o założenie, że w miarę upływu czasu następuje spadek zawartości THC. Jak HFPC podkreśliła w swojej opinii ani z przedstawionych w sprawie ekspertyz, ani z rozumowania Sądu nie wynikało, w jaki sposób można było określić tempo utleniania się THC, a w konsekwencji stężenia tej substancji, jakim pierwotnie cechował się zabezpieczony susz.
20 lutego 2025 r. Sąd Okręgowy wydał prawomocny wyrok uniewinniający oskarżonego.
