15 maja 2023 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował polskiemu rządowi skargę wniesioną w 2017 r. przez Piotra Mikołajczyka (nr skargi 13951/17). Został on skazany za zabójstwo dwóch kobiet w 2010 r.
Organy ścigania zainteresowały się Piotrem Mikołajczykiem przypadkiem. Zatrzymany w trakcie nieformalnej rozmowy przyznał się policjantom do popełnienia zabójstwa. Mimo to został następnie przesłuchany w charakterze świadka, a dopiero potem – podejrzanego. To dopiero na tym etapie pouczono go o przynależnych mu prawach, w tym prawa do odmowy składania wyjaśnień. Mimo stosunkowo szybkiego wyznaczenia obrońcy (po pięciu dniach), do pierwszego kontaktu między nimi doszło po trzech miesiącach od zatrzymania. Dopiero po rozmowie z obrońcą Piotr Mikołajczyk wycofał wcześniejsze wyjaśnienia.
W całej sprawie poważne wątpliwości budzi przede wszystkim to, czy protokoły faktycznie stanowią zapis przesłuchań podejrzanego. Pełne są bowiem zdań złożonych, wyszukanego słownictwa oraz metafor, a więc wyrażeń, którymi mężczyzna – jako osoba z niepełnosprawnością w stopniu lekkim – na co dzień się nie posługuje. Dokumenty nie rozróżniają także pytań policjantów od odpowiedzi przesłuchiwanego.
Co więcej, żadna z informacji charakterystycznych tylko i wyłącznie dla sprawcy przestępstwa nie znalazła potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Poza dowodem z wyjaśnień oskarżonego nie ma żadnego innego dowodu na winę Piotra Mikołajczyka. Zabezpieczone na miejscu zdarzenia ślady (m.in. krwawy odcisk palca), zdaniem biegłych, nie należały do Piotra Mikołajczyka. Z zeznań samych funkcjonariuszy policji wynika zaś, że wmówili oni podejrzanemu, że mają zebrany przeciwko niemu bogaty materiał dowodowy. Wskazali również, że mężczyzna „po przedstawieniu mu prawdopodobnego przebiegu zdarzenia potwierdził w nim swój udział”.
Wszystkie te okoliczności skłoniły Helsińską Fundację Praw Człowieka do wystąpienia w imieniu Piotra Mikołajczyka ze skargą indywidualną do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. HFPC podniosła w niej naruszenie przez Polskę art. 6 ust. 2 i 3 lit. c Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a więc zakazu zmuszania do obciążania samego siebie i prawa do korzystania z pomocy obrońcy. W ocenie Fundacji te uchybienia przesądziły o braku rzetelności postępowania.
15 maja 2023 r. skarga ta została zakomunikowana polskiemu rządowi, który ma teraz czas na odpowiedź. Trybunał zadał pytania, m.in. o to, czy cały proces karny przeciwko skarżącemu był sprawiedliwy, biorąc pod uwagę brak obecności obrońcy przy pierwszych przesłuchaniach, początkowe przesłuchanie podejrzanego jako świadka, a także jakość protokołu sporządzonego przez policję.
Więcej o sprawie można przeczytać m.in. TUTAJ
