W czwartek przedstawiciele organizacji społecznych, w tym Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka spotkają się z delegacją Komisji Weneckiej przygotowującej opinię na temat projektu ustawy rozdzielającej urzędy Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości. Pod koniec sierpnia HFPC przedstawiła uwagi do tego projektu.
W swojej opinii HFPC zdecydowanie opowiedziała się za zakończeniem unii personalnej pomiędzy stanowiskami Prokuratora Generalnego oraz Ministra Sprawiedliwości. HFPC podkreśliła, że krok ten jest niezbędny dla zagwarantowania efektywnego, niezależnego i bezstronnego funkcjonowania prokuratury, w tym zagwarantowania, że prokuratorzy nie będą podejmowali decyzji procesowej pod presją czynników politycznych.
„Niemniej, w opinii wskazaliśmy, że rozdzielenie tych stanowisk to jedynie pierwszy krok w kierunku zagwarantowania niezależności prokuratury. HFPC podkreśliła, że trwałe zagwarantowanie niezależności prokuratury wymaga jej konstytucjonalizacji” – wskazuje adw. Marcin Wolny.
W tym kontekście HFPC podkreśliła także, że zmiany w ustroju prokuratury powinny być połączone z odbudową samorządu prokuratorskiego, jasnym zakreśleniem granic ingerencji nadzorczej w decyzje prokuratorskie, wdrożeniem efektywnej odpowiedzialności dyscyplinarnej i przywróceniem jasnych zasad w zakresie powoływania na stanowiska prokuratorskie i awansowania prokuratorów.
Jednocześnie HFPC krytycznie odniosła się do pozostawienia w treści Prawa o prokuraturze części rozwiązań ograniczających niezależność prokuratorów. W tym kontekście zwróciła uwagę na prawo Prokuratora Generalnego do wydawania prokuratorom wiążących poleceń dotyczących podejmowanych przez nich czynności procesowych. Zwróciła uwagę na konieczność wprowadzenia ustawowych przesłanek pozwalających na ingerencję prokuratorów wyższego rzędu w decyzje procesowe podejmowane przez prokuratorów im podległych (w tym określenie również zagadnień, w których powinna ona zostać wykluczona) oraz zagwarantowanie, że ingerencja taka zostanie odnotowana w aktach głównych postępowania karnego.
Fundacja krytycznie odniosła się także do części zmian w zasadach informowania mediów o postępowaniu karnym. Projekt przewiduje ogólną zasadę w postaci wymogu uzyskania zgody prokuratora prowadzącego postępowanie. Jednocześnie jednak proponowane rozwiązania wskazują, że Prokurator Generalny lub kierownik jednostki organizacyjnej będzie mógł udzielić takich informacji w szczególnie uzasadnionych przypadkach bez zgody prowadzącego postępowanie, jeśli będzie tego wymagał interes publiczny.
„W ocenie HFPC, przesłanki udostępnienia informacji bez zgody prowadzącego postępowanie, będą miały charakter bardzo ogólny, w dodatku nie będzie to w żaden sposób weryfikowalne. Doświadczenia związane z funkcjonowaniem prokuratury wskazują, że informacja o działaniach prokuratury może być wykorzystywana jako broń o charakterze politycznym. Stąd ustawodawca powinien ustanowić w tym obszarze bardzo wyraźne granice” – wskazuje M. Wolny.
Odnosząc się do sposobu wyboru Prokuratora Generalnego, HFPC zauważyła, że zaproponowany tryb powołania Prokuratora Generalnego (Sejm za zgodą Senatu) niesie za sobą pewne ryzyko upolitycznienia tego urzędu. To w połączeniu z bardzo silną i samodzielną pozycją Prokuratora Generalnego może przybrać konsekwencje podobne do obecnego modelu funkcjonowania prokuratury. W tym duchu HFPC rekomendowała wprowadzenie do projektu rozwiązań obligujących Prokuratora Generalnego do współdziałania przy wykonywaniu niektórych kompetencji z Krajową Radą Prokuratury oraz doprecyzowanie modelu powoływania Prokuratora Generalnego. W tym ostatnim kontekście, HFPC zaproponowała oparcie się na rozwiązaniach zbliżonych do zaproponowanego przez HFPC oraz FOR modelu wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Zakłada on preselekcję kandydatów przez zespół ekspertów powoływanych spośród przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej, reprezentantów władzy sądowniczej, środowisk akademickich i samorządów prawniczych.
