Dzień przed 26-leciem „Viasny”, 25 kwietnia 2022 r., w Mińsku rozpoczął się proces 10 jej członków i wolontariuszy. To kolejna odsłona represji wobec najważniejszej organizacji broniącej praw człowieka w Białorusi. Na ławie oskarżonych znaleźli się między innymi Marfa Rabkowa oraz Andrej Czapiuk, którym grożą wyroki odpowiednio 20 i 8 lat pozbawienia wolności na podstawie sfabrykowanych zarzutów. Razem z innymi organizacjami broniącymi praw człowieka sprzeciwiamy się niesłabnącym represjom wobec białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego.
Centrum Praw Człowieka „Viasna” to organizacja, z którą współpracujemy od początku jej istnienia, czyli właściwie od 26 kwietnia 1996 r., kiedy białoruskie władze brutalnie rozpędziły protesty odbywające się z okazji 10. rocznicy katastrofy w Czarnobylu. Od momentu założenia „Viasna” jest czołową organizacją broniącą praw człowieka w Białorusi. Monitoruje i dokumentuje naruszenia, wspiera ofiary represji i tym samym przeciwstawia się bezkarności władz.
Nie pierwsze problemy „Viasny”
Z tego powodu Viasna sama była obiektem nacisków ze strony władz. Organizacji odmawiano oficjalnej rejestracji, a wolontariusze i liderzy Viasny byli prześladowani przez aparat państwa. Po wydarzeniach 2020 roku władze ponownie nasiliły represje wobec Viasny, w których rezultacie większość obrońców praw człowieka, którzy współpracowali z organizacją przez ostatnie 26 lat, została pozbawiona wolności albo musiała nagle opuścić Białoruś.
Jedną z takich osób jest właśnie Marfa Rabkowa, która koordynowała pracę wolontariuszy w Centrum Praw Człowieka „Viasna”, w tym kampanie obserwacji wyborów i protestów, oraz pomagała w zbieraniu datków na rzecz więźniów politycznych. W areszcie przebywa od momentu zatrzymania 17 września 2020 roku. Po 19 miesiącach drastycznie pogorszył się jej stan zdrowia, bo Marfa nie otrzymuje jednak odpowiedniej pomocy medycznej. Postawiono jej zarzuty na podstawie dziesięciu artykułów kodeksu karnego, w tym m.in. „organizowania i finansowania masowych akcji, które rażąco naruszają porządek publiczny” (część 1 i 2 art. 342), „podżegania do społecznej wrogości wobec rządu przez grupę niezidentyfikowanych osób” (art. 130) oraz „udziału w organizacji przestępczej” (część 2 art. 285), za co grozi jej do 20 lat pozbawienia wolności.
Andrej Czapiuk trafił do aresztu 2 października 2020 roku po tym jak podobnie jak Marfa znalazł się na celowniku władz za swoją pokojową i legalną działalność na rzecz praw człowieka jako wolontariusz „Viasny”. Jest oskarżony o „zamieszki” (art. 293 kodeksu karnego) i „udział w grupie przestępczej” (część 2 art. 285 tego samego kodeksu), za co grozi mu do ośmiu lat pozbawienia wolności.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka z pełnym przekonaniem i zaangażowaniem razem z 10 wiodącymi organizacjami broniącymi praw człowieka w regionie oświadcza, że potępia przedłużające się i nieuzasadnione pozbawienie wolności Marfy Rabkowej, Andreja Czapiuka oraz wszystkich innych represjonowanych członków Viasny, w tym Alesia Bialackiego, prezesa Viasny, Waliancina Stefanowicza, członka zarządu Viasny i wiceprzewodniczącego FIDH, Uładzimira Labkowicza, prawnika i koordynatora kampanii „Human Rights Defenders for Free Elections”, Leanida Sudalenko, prawnika homielskiego oddziału Viasny i wolontariuszki Tatiany Lasitsej.
Wzywamy do ich natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia oraz zakończenia toczących się przeciwko nim nieuzasadnionych postępowań karnych i administracyjnych. Ponawiamy też wezwanie do białoruskich władz do pełnego przestrzegania międzynarodowych umów w zakresie praw człowieka, w tym do poszanowania i ochrony pracy obrońców praw człowieka i organizacji oraz zapewnienia im warunków do pracy bez przeszkód i obaw represji.
Jak podkreślamy we wspólnym oświadczeniu:
Represje wobec Viasny i jej członków są częścią szeroko zakrojonego ataku na społeczeństwo obywatelskie w Białorusi. Tylko w 2021 r. władze zamknęły ponad 275 niezależnych organizacji z powodów politycznych, nie pozostawiając w kraju ani jednej legalnie działającej organizacji pozarządowej broniącej praw człowieka. Ponadto zmiany legislacyjne w białoruskim Kodeksie karnym przyjęte w grudniu 2021 r. przywróciły odpowiedzialność karną za „działanie w imieniu organizacji niezarejestrowanych lub zlikwidowanych”.
Likwidacja przez władze wszystkich niezależnych organizacji praw człowieka doprowadziła zatem do de facto kryminalizacji pracy na rzecz praw człowieka. Prawa do wolności wypowiedzi, zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń, zapisane w międzynarodowych instrumentach praw człowieka, w tym w Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych, ratyfikowanym przez Białoruś, były w ostatnich latach poważnie i stale łamane przez władze, co obezwładnia społeczeństwo obywatelskie w tym kraju.
Pełna treść wspólnego oświadczenia organizacji broniących praw człowieka dostępna jest tutaj.
https://twitter.com/viasna96/status/1521111879212576770
Sygnatariusze oświadczenia:
- The Observatory for the Protection of Human Rights Defenders
- The Norwegian Helsinki Committee
- Human Rights House Foundation
- Right Livelihood
- Östgruppen
- Civil Rights Defenders
- Human Rights Watch
- The Barys Zvozskau Belarusian Human Rights House
- Front Line Defenders
- Helsińska Fundacja Praw Człowieka
