Ostatecznie prokuratura umorzyła postępowanie karne wobec mężczyzny stwierdzając, iż nie popełnił on zarzucanych mu czynów.
Niestety, katalog określony ustawie nie wymienia prawomocnego umorzenia postępowania karnego bądź zakończenia go wyrokiem uniewinniającym jako podstawy do wszczęcia postępowania w sprawie ponownego nawiązania stosunku służbowego. Tym samym funkcjonariusz, którego niewinność została prawomocnie stwierdzona, nie miał możliwości ponownego nawiązania stosunku służbowego – mógłby co najwyżej ubiegać się o ponowne przyjęcie do służby. W konsekwencji wiązało się to również z innym dolegliwościami, jak np. konieczność zwrotu pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego. Finalnie sprawa o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie zakończyła się zobowiązaniem Skarbu Państwa do wypłacenia mężczyźnie blisko pół miliona złotych.
Potrzebne zmiany prawne
Ustawa o SW nie umożliwia wszczęcia postępowania w sprawie ponownego nawiązania stosunku służbowego w przypadku funkcjonariusza Służby Więziennej, którego stosunek służbowy wygasł ze względu na tymczasowe aresztowanie, a wobec którego postępowanie karne zostało prawomocnie umorzone bądź zakończone wyrokiem uniewinniającym. Możliwość taka istnieje natomiast np. w przypadku uchylenia prawomocnego wyroku skazującego i wydania w nowym postępowaniu prawomocnego wyroku uniewinniającego.
W opinii Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oczywistym jest, że jeżeli ponowne nawiązanie stosunku służbowego jest możliwe w przytoczonym powyżej przypadku, to tym bardziej winno stanowić podstawę do wszczęcia takiej procedury w przypadku umorzenia postępowania karnego ze względu na podstawy wskazane w art. 17 Kodeksu postępowania karnego bądź zakończenia go wyrokiem uniewinniającym. Fundacja oceniła, iż taki stan prawny nosi znamiona przeoczenia legislacyjnego.
Petycja HFPC
Mając powyższe na uwadze, HFPC, w dniu 17 lutego 2020 r., wystosowała do Marszałka Senatu RP petycję, w której wniosła o rozszerzenie określonego w art. 221 ustawy o Służbie Więziennej katalogu przewidującego sytuacje w których możliwe jest wszczęcie postępowania w sprawie ponownego nawiązania stosunku służbowego, tak aby było to dopuszczalne również w przypadku funkcjonariuszy Służby Więziennej, których stosunek służbowy wygasł z mocy prawa ze względu na dłuższą niż 3 miesiące nieobecność w służbie z powodu tymczasowego aresztowania, a wobec których postępowanie karne zostało następnie prawomocnie umorzone, ze względu na wystąpienie negatywnych przesłanek procesowych, bądź też zakończono je wyrokiem uniewinniającym.
W petycji Fundacja wskazała na lukę prawną stwierdzając, iż regulacja, w jej obecnym brzmieniu, godzi w szereg praw gwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka. Po pierwsze jest działaniem dyskryminującym funkcjonariuszy SW, jako że są oni w tym zakresie w sposób nieuzasadniony traktowani znacząco gorzej niż funkcjonariusze pozostałych służb mundurowych. Ponadto, bezsprzecznie ingeruje, w sposób nieuzasadniony, w ekonomiczny aspekt ich życia prywatnego związany z możliwością zarobkowania, nie spełniając przy tym nawet deklarowanego celu w postaci ochrony autorytetu służby jeżeli oddziałuje na funkcjonariuszy, których niewinność została prawomocnie stwierdzona. Fundacja wskazała także, iż brak opisywanego przypadku w katalogu z art. 221 ust. 1 ustawy o SW jest nieuzasadniony w kontekście spełniania przez postępowanie w przedmiocie ponownego nawiązania stosunku służbowego przez funkcjonariusza SW konstytucyjnego standardu uczciwej procedury (rzetelności, spójności, sprawiedliwości proceduralnej).
Podsumowując, HFPC stwierdziła, iż pominięcie wskazanej sytuacji w katalogu określonym w ustawie o Służbie Więziennej stanowi ograniczenie nieznajdujące żadnego racjonalnego uzasadnienia. Dodatkowo, stosowanie wobec nienagannie wywiązujących się ze swoich obowiązków funkcjonariuszy de facto sankcji, a tym bardziej zamknięcie takim osobom jakiejkolwiek drogi pozwalającej na odwrócenie zastosowanych wobec nich dolegliwości, gdy ich niewinność została już prawomocnie potwierdzona, jest niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawa.
Senacka Komisja opracuje projekt zmian legislacyjnych
We wrześniu 2020 r. Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozpatrzyła petycję Fundacji i po przeprowadzeniu dyskusji zdecydowała się na zasięgnięcie opinii Ministerstwa Sprawiedliwości na temat jej postulatów.
Kancelaria Senatu poinformowała HFPC, iż 13 kwietnia 2021 r., po wysłuchaniu opinii nadesłanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości oraz przedstawieniu opinii senackiego Biura Legislacyjnego, komisja senacka zadecydowała o kontynuowaniu prac nad petycją i przygotowaniu wstępnego projektu aktu legislacyjnego uwzględniającego postulaty Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
