Europejski Trybunał Praw Człowieka zajmie się sprawą dotyczącą przeniesienia sędziego przez prezesa sądu z wydziału karnego do wydziału rodzinnego i nieletnich.
- Skargę w tej sprawie złożył sędzia Łukasz Biliński, który w przeszłości rozpatrywał wiele spraw wykroczeniowych dotyczących organizacji zgromadzeń publicznych, uniewinniając m.in. osoby uczestniczące w tzw. kontrmiesięcznicach smoleńskich
- Skarżący zarzuca, że doszło do naruszenia jej prawa do sądu i rzetelnego postępowania sądowego
- HFPC przedstawiła Trybunałowi w Strasburgu opinię przyjaciela sądu w tej sprawie.
- Fundacja odniosła się do znaczenia ochrony sędziów przed naruszeniami ich niezawisłości przez innych sędziów, w tym prezesów sądów oraz do problemu istnienia na gruncie Konwencji prawa podmiotowego sędziów do ochrony i poszanowania ich niezawisłości
Przeniesienie sędziego do innego wydziału
Skarżący jest sędzią i od 2016 r. pracuje w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia. Początkowo orzekał w Wydziale Karnym i zajmował się wyłącznie sprawami wykroczeniowymi. W 2018 i 2019 r. skarżący rozpatrywał wiele spraw dotyczących wolności zgromadzeń, m.in. uniewinnił (lub umorzył postępowanie) osoby uczestniczące w tzw. kontrmiesięcznicach smoleńskich. Z tego powodu był krytykowany przez polityków partii rządzącej.
W marcu 2019 r. Minister Sprawiedliwości zniósł wydział karny, w którym pracował skarżący. Kilka miesięcy później wiceprezes sądu rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia zwrócił się do Kolegium Sądu Okręgowego w Warszawie o opinię na temat przeniesienia skarżącego do wydziału rodzinnego i nieletnich w związku z likwidacją wydziału karnego. Skarżący nie wyrażał zgody na przeniesienie. Kolegium odroczyło wydanie opinii, uzasadniając to koniecznością oczekiwania na rozstrzygnięcie TSUE w sprawie niezależności neo-KRS. Pomimo braku opinii, prezes sądu rejonowego poinformował skarżącego o przeniesieniu go do wydziału rodzinnego i nieletnich. Skarżący odwołał się do Krajowej Rady Sądownictwa. Odwołanie to zostało jednak oddalone. Uchwała KRS w tej sprawie nie zawierała żadnego uzasadnienia. Dzień później Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie poinformowała skarżącego, że uchyliła decyzję o przeniesieniu skarżącego do wydziału rodzinnego i nieletnich z powodu wydania jej bez wymaganej opinii Kolegium Sądu Okręgowego. Prezes sądu rejonowego odwołał się do prezes sądu apelacyjnego, ale ta uznała, że nie ma podstaw do uchylenia decyzji prezesa sądu okręgowego. Pomimo takiego rozstrzygnięcia, skarżący został faktycznie przeniesiony do wydziału rodzinnego i nieletnich.
Przeniesiony sędzia złożył skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, zarzucając polskim władzom naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC. Komunikując sprawę, ETPC zadał stronom pytania dotyczące m.in. niezależności KRS oraz możliwości wywiedzenia z art. 6 ust. 1 EKPC prawa podmiotowego sędziów do ochrony i poszanowania ich niezależności.
Opinia HFPC
W swojej opinii przyjaciela sądu HFPC odniosła się w pierwszej kolejności do kwestii istnienia na gruncie Konwencji prawa podmiotowego sędziów do ochrony i poszanowania ich niezależności. W tym zakresie Fundacja zauważyła, że polski Trybunał Konstytucyjny od dawna prezentuje stanowisko, że konstytucyjne przepisy dotyczące niezawisłości sędziowskiej mają charakter ustrojowy i nie stanowią źródła praw podmiotowych sędziów. Na gruncie prawa międzynarodowego istnienie prawa podmiotowego sędziów do nieusuwalności uznał natomiast w swoim orzecznictwie Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka. Podobnej interpretacji nie przyjął do tej pory ETPC, który rozpatruje zwykle sprawy dotyczące niezawisłości sędziowskiej przez pryzmat prawa stron postępowania do niezależnego sądu (art. 6 EKPC) lub praw sędziów do ochrony prywatności czy wolności słowa. Prawnicy HFPC zauważyli jednak, że w literaturze zagranicznej można znaleźć propozycje wywiedzenia z art. 6 EKPC prawa podmiotowego sędziów do ochrony i poszanowania ich niezawisłości. W ocenie prawników Fundacji uznanie istnienia takiego prawa byłoby korzystne z punktu widzenia prawa do sądu oraz efektywności krajowego systemu ochrony praw człowieka, gdyż umożliwiłoby wzmocnienie ochrony niezależności sądownictwa. Nie każde zagrożenia dla niezawisłości sędziowskiej indywidualnych sędziów mogą być łatwo zakwalifikowane jako naruszenie prawa do sądu stron postępowań sądowych lub naruszenie prawa do prywatności czy wolności słowa sędziego.
W drugiej części opinii Fundacja podkreśliła znaczenie ochrony niezawisłości sędziów przed zagrożeniami wynikającymi z działań innych sędziów, w tym zwłaszcza prezesów sądów. Zarówno w świetle orzecznictwa polskiego Trybunału Konstytucyjnego, jak i standardów międzynarodowych, w tym orzecznictwa ETPC, niezawisłość sędziów wymaga ich ochrony nie tylko przed zagrożeniami „zewnętrznymi”, np. ze strony organów władzy wykonawczej, ale i „wewnętrznymi”, a więc podejmowanymi przez innych sędziów. Zdaniem HFPC, w przypadku Polski znaczenie ochrony sędziów przed zagrożeniami „wewnętrznymi” ma tym większe znaczenie, że w ostatnich latach wdrożono reformy, które zmieniły zasady powoływania i odwoływania prezesów sądów, przyznając Ministrowi Sprawiedliwości daleko idące kompetencje w tym obszarze.
