W Polsce wciąż odbywają się postępowania w sprawach o ekstradycję do Rosji obywateli różnych państw, o których wydanie upomina się Federacja Rosyjska. Art. 55 ust. 4 Konstytucji RP mówi o tym, że „Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela”. W polskich salach sądowych coraz głośniej wybrzmiewa pytanie: czy ekstradycja do Federacji Rosyjskiej jest wciąż prawnie dopuszczalna?
Helsińska Fundacja Praw Człowieka przedstawia raport na temat stanu poszanowania praw człowieka w Federacji Rosyjskiej. Analiza powstała w odpowiedzi na wątpliwości pojawiające się w postępowaniach w sprawie prawnej dopuszczalności wydawania osób na wniosek Federacji Rosyjskiej, z uwzględnieniem zagrożeń dla obywateli innych państw, a w szczególności obywateli Ukrainy.
Analiza odzwierciedla stan na dzień 6 kwietnia 2022 r. i opiera się na informacjach zawartych w raportach wiarygodnych organizacji międzynarodowych, instytucji pozarządowych, rządowych oraz w orzeczeniach sądów międzynarodowych z zakresu praw człowieka.
Poniższy raport polecamy przede wszystkim uwadze obrońców, pełnomocników, sędziów oraz prokuratorów, zajmujących się sprawami o ekstradycję. Opracowanie może okazać się przydatne także w sprawach karnych, administracyjnych oraz rodzinnych, które związane są z sytuacją praw człowieka w Federacji Rosyjskiej.
W raporcie zwracamy uwagę na pięć kluczowych zagrożeń dla poszanowania praw człowieka w Federacji Rosyjskiej:
Wykorzystywanie instrumentów ekstradycyjnych, w tym Interpolu, do ścigania przeciwników politycznych.
Sprawy takie dotyczyły także m.in. byłego premiera Ukrainy Arsenija Jaceniuka, któremu Rosja zarzuciła w kwietniu 2017 r. rzekomy udział w konflikcie czeczeńskim w latach 90-ych i zabicie kilkudziesięciu osób (Interpol odmówił umieszczenia jego nazwiska na liście poszukiwanych).
Funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości i prawa do rzetelnego procesu sądowego.
Według raportu Amensty International, w 2021 roku skazano łącznie dziewięciu młodych mężczyzn na osiemnaście lat pozbawienia wolności za rzekomą działalność o charakterze terrorystycznym w ramach przynależności do organizacji „Network”, która okazała się nie istnieć.
Stosowanie tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz karania.
We wrześniu 2018 r. policja w Krasnodarze pobiła, a następnie oskarżyła adwokata Mikhaila Benyasha o nieposłuszeństwo wobec policji, poprzez „ranienie siebie”. Policja uprzedziła Benyasha o tym, że zostanie aresztowany, jeśli w tym dniu pojawi się w centrum Krasnodaru, aby udzielić pomocy prawnej osobom, które zostały nielegalnie zatrzymane podczas protestów. Policja twierdziła, że obrażenia widoczne na głowie Benyasha wynikały z uderzenia przez adwokata w szybę radiowozu wbrew ich rozkazom.
Warunki panujące w rosyjskich placówkach penitencjarnych.
Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że Rosja nie uzasadniła przedłużającej się izolacji skarżącego, ani rutynowego zakładania kajdanek przez ponad pięć lat. Sytuację skarżącego pogorszył fakt, że przebywał on w swojej celi przez około 22,5 godziny dziennie, bez wykonywania jakichkolwiek innych czynności, takich jak praca czy nauka, oraz fakt, że często musiał nosić ciężkie wiadro ze swoimi nieczystościami, aby opróżnić je na zewnątrz, gdy był skuty kajdankami.
Wpływ konfliktu Federacji Rosyjskiej z Ukrainą na poszanowanie praw człowieka z uwzględnieniem napadu zbrojnego Federacji Rosyjskiej na Ukrainę w dniu 24 lutego 2022 r.
15 marca 2022 r. na mocy decyzji Komitetu Ministrów Rady Eu-ropy w związku z rażącym naruszeniem art. 3 Statutu Rady Europy Federacja Rosyjska przestała być członkiem Rady Europy. W rezultacie nie będzie już możliwe wnoszenie skarg przeciwko Federacji Rosyjskiej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w oparciu o Europejską Konwencję Praw Człowieka.
