Sprawa zawrócenia irackiej rodziny przez funkcjonariuszy Placówki SG w Michałowie
W pierwszej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny uchylił postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku o umorzeniu sprawy klientów HFPC – irackiej rodziny zawróconej do Białorusi pod koniec września 2021 r. Rodzina została zatrzymana w okolicy Michałowa i zawrócona na podstawie rozporządzenia MSWiA z 20 sierpnia 2021 r. Przez kilka dni nie mieli oni kontaktu ani ze swoją rodziną ani pełnomocniczką. Jednocześnie cudzoziemcy wskazali, że po zawróceniu padli ofiarą przemocy ze strony funkcjonariuszy białoruskich.
Skargę na tę czynność wnieśli cudzoziemcy reprezentowani przez prawnika HFPC. W skardze zarzucono m.in. nie przyjęcie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej od cudzoziemców oraz nie zbadanie konsekwencji zawrócenia ich do Białorusi, gdzie, wedle doniesień organizacji międzynarodowych, cudzoziemcy są rutynowo poddawani przemocy w celu zmuszenia ich do ponownego przekroczenia granicy z Polską.
W swoim postanowieniu z marca 2022 r. WSA w Białymstoku umorzył postępowanie, stwierdzając, że skarżący cofnęli skargę. W tej mierze WSA powołał się na pismo podpisane przez skarżących, które zostało sporządzone podczas ich pobytu w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Białymstoku i dostarczone do sądu przez Straż Graniczną (będącą zarówno stroną przeciwną w postępowaniu przed WSA w Białymstoku jak i organem prowadzącym strzeżony ośrodek).
W swoim postanowieniu NSA uznał m.in., że Straż Graniczna, jako strona przeciwna, nie ma uprawnienia do przedstawiania stanowiska cudzoziemców w tej sprawie. Co więcej, z pisma przedstawionego przez SG nie wynika, aby skarżący byli świadomi skutków złożenia takiego oświadczenia.
„Postanowienie NSA może mieć istotny wpływ na przyszłość. Utrzymanie w mocy postanowienia WSA w Białymstoku mogłoby spowodować, że w innych sprawach cudzoziemców przebywających w strzeżonych ośrodkach Straż Graniczna mogłaby, z pominięciem pełnomocników, uzyskiwać od cudzoziemców oświadczenia o chęci zakończenia różnych prowadzonych na ich rzecz spraw. Tyle tylko, że trudno uznać, aby takie oświadczenia były składane dobrowolnie” – powiedział mec. Jacek Białas, prawnik HFPC pełnomocnik rodziny.
O sprawie pisaliśmy tutaj.
Postanowienia NSA z dnia 22 czerwca 2022 sygn. akt II OZ 371/22, II OZ 374/22, II OZ 376/22
Kolejny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, uchylający decyzję Straży Granicznej o zawróceniu cudzoziemca do granicy z Białorusią
Sprawa dotyczy obywatela Iraku, klienta HFPC, który na początku listopada został zawrócony z Polski z Białorusi na podstawie postanowienia o opuszczeniu terytorium RP wydanego przez Komendanta Placówki SG w Mielniku.
Postanowienie takie jest wydawane wobec cudzoziemca, który został zatrzymany po przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa. Jest ono natychmiastowo wykonywane poprzez doprowadzenie cudzoziemca do dowolnego miejsca na granicy (odwołanie od tego postanowienia nie wstrzymuje jego wykonania). Następuje to bez przeprowadzenia analizy indywidualnej sytuacji cudzoziemca, w szczególności ryzyka naruszenia praw człowieka w przypadku wykonania tego postanowienia (np. przemocy ze strony służb drugiego państwa). HFPC przygotowała uwagi do projektu ustawy wprowadzającego to rozwiązanie.
W wyroku WSA w Warszawie stwierdził, że organ nie ustalił odpowiednio stanu faktycznego sprawy (m.in. w zakresie tego, czy cudzoziemiec deklarował chęć ubiegania się o ochronę międzynarodową, jak również w kwestii przemocy stosowanej przez służby białoruskie wobec migrantów). Ponadto WSA w Warszawie odwołał się do zasady non-refoulment (zakazu zawracania osób na terytoria, gdzie byłyby one narażone na tortury) i wskazał na to, że zasada ta chroni nie tylko osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, ale także wszystkich innych cudzoziemców. W tej mierze WSA w Warszawie odwołał się również do Karty Praw Podstawowych UE, która w art. 19 ust. 2 formułuje analogiczny zakaz.
„Jest to kolejny wyrok uchylający postanowienie o opuszczeniu terytorium RP. Jeśli ta linia orzecznicza utrzyma się przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, wówczas dojdzie do formalnego stwierdzenia, że na granicy polsko-białoruskiej jest powszechnie stosowana instytucja naruszająca prawo międzynarodowe” – powiedział mec. Jacek Białas, prawnik HFPC, pełnomocnik skarżącego.
Wyrok nie jest prawomocny.
Wyrok z dnia 27 maja 2022 r., sygn. akt IV SA/Wa 772/22
O wcześniejszym wyroku w podobnej sprawie pisaliśmy tutaj.
Projekt „Działania interwencyjne w sprawach uchodźców i migrantów na granicy polsko-białoruskiej” finansowany jest przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
