Naczelny Sąd Administracyjny oddalił 9 października 2012 r. skargi kasacyjne czterech sędziów niepowołanych na stanowiska przez Prezydenta RP. Na rozpatrzenie czekają jeszcze skargi sześciu innych sędziów. Pełnomocnikami pro bono w sprawach są adw. Marcin Ciemiński z Kancelarii Clifford Chance oraz r.pr. Patrick Radzimierski z Kancelarii Salans.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił zarówno skargi kasacyjne dotyczące bezczynności Prezydenta, jak i skargi kasacyjne dotyczące odmowy powołania przez Prezydenta na stanowisko sędziego, podtrzymując wcześniejsze rozstrzygnięcia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.
W ustnym uzasadnieniu wyroku, przewodnicząca Barbara Adamiak wskazała, że nie ma podstaw prawnych pozwalających uznać, że w odniesieniu do powoływania sędziów Prezydent RP wykonuje władzę publiczną w sposób, który podlegałby kontroli sądów administracyjnych.
Podejmowanie rozstrzygnięć w sprawie powołania na stanowisko sędziego stanowi odrębną kompetencję Prezydenta RP, zaliczaną do prerogatyw, a ta nie podlega kontroli sądów administracyjnych. Prezydent ma prawo do własnej oceny zgłaszanych kandydatur na stanowisko sędziego, a jego decyzja ma charakter dyskrecjonalny. „Prezydent RP nie jest zobowiązany do powołania sędziego” – argumentowała także sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak, sędzia sprawozdawca w kilku rozpatrywanych sprawach.
Obecni na rozprawie pełnomocnicy osób niepowołanych na stanowiska sędziowskie – adw. Marcin Ciemiński i r.pr. Patrick Radzimierski argumentowali, że sprawa niepowołanych sędziów ma kontekst ustrojowy, wytyczając granice kontroli działalności Prezydenta RP wydającego rozstrzygnięcia o charakterze indywidualnym. Takie działania Prezydenta RP powinny podlegać kontroli niezawisłych sądów, być wolne od arbitralności i uznaniowości. „Władza to nie majestat, to służba” – mówił r.pr. Patrick Radzimierski.
Pełnomocnik Kancelarii Prezydenta wskazywała, że w sprawie skargi na odmowę powołania na stanowisko sędziego przez Prezydenta RP nie przysługuje droga sądowa. Podkreślała także, że prawo do powołania na stanowisko sędziego nie jest prawem podmiotowym. Decyzja o powołaniu kandydata wskazanego przez Krajową Radę Sądownictwa należy do prerogatyw prezydenckich.
Przypomnijmy, że skargi rozpatrywane przez Naczelny Sąd Administracyjny dotyczą zdarzeń z lat 2005-2008. Pięciu sędziów i pięciu asesorów sądowych otrzymało wówczas pozytywne opinie Krajowej Rady Sądownictwa o nominacji na stanowiska sędziowskie. Zgodnie z art. 55 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (będącej odpowiednikiem art. 179 Konstytucji RP), sędziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
Prezydent RP odmówił jednak nominacji sędziów. Postanowienia o odmowie zostały wydane dopiero po dwóch latach i nie zawierały żadnego uzasadnienia. W związku z tym sędziowie i asesorzy złożyli skargi na bezczynność do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ale sąd uznał, że akt powołania na stanowisko sędziego nie dotyczy działalności administracji publicznej, a tym samym skarga na bezczynność głowy państwa nie może być rozpatrzona przez sądy administracyjne. Kilkoro sędziów złożyło skargi kasacyjne do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym zostały zawieszone po tym, jak zostały złożone skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Sędziowie zarzucali niezgodność przepisu art. 55 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych m.in. z zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz prawem dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.
Dopiero po czterech latach, rozpatrując sprawę w pełnym składzie, Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie. W uzasadnieniu postanowienia TK wskazał, że skargi konstytucyjne dotyczyły w istocie praktyki stosowania przez Prezydenta przepisów rangi konstytucyjnej, a ta nie może być przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego w trybie takich skarg. Ponadto TK wskazał, że skarżący nie wyczerpali drogi prawnej, skoro ich sprawy nie zostały ostatecznie rozstrzygnięte przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Po rozstrzygnięciu Trybunału Konstytucyjnego, NSA podjął zawieszone postępowania. 9 października 2012 r. wydane zostały wyroki w czterech z dziesięciu spraw dotyczących odmowy powołania na stanowisko sędziego. Kolejny terminy rozpraw zostały wyznaczone na 16 i 17 października 2012 r.
