Zablokowanie prac Trybunału Konstytucyjnego stanowi zagrożenie dla zasady praworządności, demokracji i ochrony praw człowieka – wynika z opinii Komisji Weneckiej na temat nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Komisja podkreśla również, że publikacja wyroku z 9 marca 2016 r. jest warunkiem koniecznym do wyjścia z obecnego kryzysu konstytucyjnego.
W grudniu 2015 r., Minister Spraw Zagranicznych wystąpił do Komisji Weneckiej (organu doradczego Rady Europy) z prośbą o sporządzenie opinii na temat nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Przyjęta z końcem grudnia 2015 r. nowelizacja wprowadziła szereg kontrowersyjnych przepisów w tym m.in. podniesienie liczby pełnego składu sędziów z 9 do 13, rozpatrywanie spraw w kolejności wpływu i obowiązek podejmowania decyzji większością 2/3 głosów.
Komisja Wenecka opiniując nowelizację spotkała się z Prezydentem RP, przedstawicielami rządu, Sejmu, sędziami Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznikiem Praw Obywatelskich i reprezentantami organizacji pozarządowych.
Komisja Wenecka odniosła się krytycznie do wszystkich wprowadzonych przez nowelizację rozwiązań. Zdaniem Komisji doprowadzą one do spowolnienia albo zablokowania prac Trybunału Konstytucyjnego, co z kolei jest niedopuszczalne w świetle europejskich standardów.
Część opinii poświęcona jest również sposobowi wyboru sędziów Trybunału. Komisja Wenecka wskazuje, że spór o wybór 3 sędziów w miejsce tych, których kadencja upływała w listopadzie 2015 r. stał się zarzewiem całego kryzysu. „Pomimo tego, że skład Parlamentu zmienia się po wyborach, to nowy Parlament nie może być pozbawiony władzy w zakresie podejmowania swoich własnych decyzji w sprawach pojawiających się w trakcie jego kadencji. Stałoby to w sprzeczności z zasadami demokracji, gdyby Parlament mógł wybierać urzędników publicznych, w tym sędziów, z dużym wyprzedzeniem – nawet jeśli wakat na stanowisku miałby pojawić się już podczas kadencji następnego Parlamentu” – zaznacza Komisja. „Vice versa, nowy parlament musi uszanować decyzje poprzedniego w zakresie wyboru urzędników publicznych” – stwierdzono.
Komisja Wenecka stwierdza, że obecny kryzys konstytucyjny nie jest dobrym momentem do zmiany Konstytucji. Komisja rekomenduje jednak rozważenie w przyszłości zmiany Konstytucji w ten sposób, żeby sędziowie TK byli wybierani kwalifikowaną większością głosów.
W swojej opinii Komisja Wenecka uwzględniła również wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 marca 2016. Komisja podkreśliła, że odmowa jego publikacji byłaby nie tylko sprzeczna z zasadą praworządności, ale doprowadziłaby także do „bezprecedensowego, dalszego pogłębienia kryzysu konstytucyjnego”.
Nowelizacja ustawy o Trybunale Konstytucyjnym to nie ostatni akt prawny z Polski, którym zajmowała się Komisja. Komitet Monitorujący Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy wystąpił o zaopiniowanie nowelizacji ustawy o Policji. Komisja ma wydać opinię w tej sprawie do końca czerwca 2016 r.
