Problem ten w pierwszej kolejności dotyczy pacjentek, którym odmówiono wykonania legalnego zabiegu przerwania ciąży lub dostępu do antykoncepcji. Do 2015 r. obowiązek poinformowania pacjentki o lekarzu lub placówce, który mógłby udzielić świadczeń medycznych, spoczywał na lekarzu, który powołał się na klauzulę sumienia. Rozwiązanie to krytykowano jednak jako nierealistyczne i niegwarantujące pacjentce, że realnie uzyska ona informację.
Dodatkowo, w 2015 r. Trybunał Konstytucyjny uznał je za niezgodne z Konstytucją, w zakresie w jakim obowiązkiem informacyjnym obciążały lekarza powołującego się na klauzulę sumienia.
Od tego momentu w polskim porządku prawnym brak jest rozwiązań gwarantujących pacjentkom spotykającym się z odmową wykonania świadczenia medycznego, należytej informacji – wskazuje Marcin Wolny, prawnik HFPC.
Tymczasem kwestia ta od wielu lat pozostaje przedmiotem dyskusji pomiędzy Komitetem Ministrów Rady Europy a Rządem Rzeczpospolitej Polskiej w zakresie wykonania wyroku P. i S. przeciwko Polsce. Europejski Trybunał Praw Człowieka zwrócił w tym wyroku uwagę na dostęp do wiarygodnych informacji na temat warunków legalnego przeprowadzenia zabiegu przerwania ciąży. W jego ocenie kwestia ta ma bezpośrednie znaczenie dla wykonania autonomii osobistej jednostki. ETPC podkreślił przy tym, że istniejące procedury powinny zapewniać podjęcie decyzji jednostce w odpowiednim czasie.
W ramach procedury wykonania wyroku P. i S. Ministerstwo Spraw Zagranicznych zadeklarowało wprowadzenie rozwiązań nakładających obowiązek informacyjny na placówkę, w której powołano się na klauzulę sumienia. Jednocześnie podkreślało, że klauzula sumienia dotyczy jedynie lekarzy i nie ma zastosowania do placówek służby zdrowia.
Rozwiązania te znalazły się w pierwotnym projekcie ustawy. Zostały z niego jednak wykreślone w toku prac legislacyjnych, przy aprobacie przedstawicieli Rady Ministrów – tłumaczy Marcin Wolny.
W swojej opinii HFPC zwraca uwagę na konieczność przyjęcia poprawek gwarantujących pacjentom spotykającym się z klauzulą sumienia efektywnej informacji o placówkach lub lekarzach, którzy mogą wykonać określone świadczenia medyczne.
Jest to konieczne, aby zagwarantować pacjentom równy dostęp do opieki zdrowotnej, a więc urzeczywistnić treść art. 68 ust. 2 Konstytucji – wskazuje prawnik HFPC.
Fundacja zwróciła także uwagę, że pierwotnie proponowane rozwiązania nie były wolne od mankamentów. Nie gwarantowały bowiem, że władze placówki medycznej każdorazowo będą informowane o skorzystaniu przez lekarza z klauzuli sumienia.
Również to musi się zmienić – dodaje M. Wolny.
