ETPC zakomunikował polskiemu rządowi skargi dotyczące braku ochrony prawnej dla związków osób tej samej płci w Polsce | Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Na przestrzeni lat z udziałem Katarzyny i Sylwii Formela toczył się szereg postępowań przed sądami krajowymi. Kobiety domagały się równego traktowania i możliwości skorzystania z praw, które zarezerwowane są tylko dla heteroseksualnych małżeństw.

Pierwsze postępowanie dotyczyło braku zwolnienia z obowiązku uiszczenia podatku od darowizn. Taki przywilej podatkowy przysługuje przede wszystkim małżonkom, ale może z niego skorzystać również jedna z osób pozostających w związku małżeńskim wspólnie z np. pasierbem, zięciem czy teściem. Postępowanie zakończyło się przegraną i odmową zastosowania ulgi podatkowej. Kolejna sprawa dotyczyła prawa do wspólnego opodatkowania partnerek. Ona również zakończyła się ona niepomyślnie, ponieważ zgodnie z polskim prawem z przywileju tego mogą skorzystać wyłącznie małżonkowie. Podobny argument przemawiał za pozbawieniem kobiet prawa do zasiłku opiekuńczego, który można otrzymać w razie sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny –  w tej sprawie również zapadło negatywne rozstrzygnięcie. W następnej sprawie jedna z partnerek domagała się objęcia drugiej ubezpieczeniem zdrowotnym – znów na przeszkodzie stanęły przepisy, które rezerwują taką możliwość dla małżeństw. W końcu Katarzyna i Sylwia Formela chciały zarejestrowania w polskich księgach stanu cywilnego aktu małżeństwa, które zawarły w Wielkiej Brytanii. Na to także nie zgodziły się urzędy i sądy.

Przejście przez postępowania krajowe otworzyło możliwość złożenia skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Pierwsza skarga została złożona w 2012 r. (sprawa ulgi podatkowej, wspólnego opodatkowania, zasiłku opiekuńczego), kolejne w 2017 r. (ubezpieczenie zdrowotne) i 2018 r. (transkrypcja aktu małżeństwa). Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował jednocześnie wszystkie skargi w sprawach Katarzyny i Sylwii Formela polskiemu rządowi. Oznacza to formalne powiadomienie rządu o ich wniesieniu. Teraz polskie władze będą mogły odnieść się do zarzutów podniesionych w skargach. Później pełnomocnicy skarżących będą mogli odpowiedzieć na stanowisko rządu. Ten etap postępowania przed Trybunałem może trwać kilka lub kilkanaście miesięcy.

Pełnomocnikami w sprawach przed ETPC są dr hab. Dorota Pudzianowska, ekspertka HFPC, adw. Artur Pietryka z kancelarii Wardyński i Wspólnicy i r.pr. Marcin Górski (adiunkt Katedry Europejskiego Prawa Konstytucyjnego UŁ), którzy reprezentują skarżące na prośbę HFPC. W przypadku skargi z 2012 r. pierwszym pełnomocnikiem (do czasu objęcia funkcji RPO) był prof. Adam Bodnar a w postępowaniu krajowym w tej sprawie klientkę reprezentowały adw. I. Kotiuk oraz r. pr. P. Pilch.

Główny zarzut skarg dotyczy tego, że polskie prawo nie pozwala klientkom na zawarcie małżeństwa lub innego związku ani na jakiekolwiek prawne usankcjonowanie ich długoletniej relacji. Nie mogły one również skorzystać z przywilejów, które są zastrzeżone dla małżeństw. Obecnie większość państw europejskich przewiduje co najmniej instytucję związków partnerskich, które mogą zawierać osoby tej samej płci – mówi r.pr. Marcin Górski.

Trybunał będzie badał sprawę pod kątem naruszenia gwarantowanego przez Europejską Konwencję Praw Człowieka prawa do poszanowania życia prywatnego oraz zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Teraz rząd polski będzie musiał odpowiedzieć na pytania, czy doszło do złamania przepisów Konwencji – tłumaczy adw. Artur Pietryka.

Komunikacja spraw nie oznacza jeszcze wygranej, a przed nami decydujący etap sporu. Jednak wyroki Trybunału sprzed kilku lat w sprawach Orlandi przeciwko Włochom czy Oliari p. Włochom pozwalają myśleć o korzystnym rozstrzygnięciu. W tych sprawach Trybunał uznał, że Włochy powinny zagwarantować związkom homoseksualnym prawne uznanie i ochronę np. przez możliwość zawarcia związku partnerskiego a także, że nie mogą odmawiać uznania takich związków zawartych za granicą – mówi dr hab. Dorota Pudzianowska, ekspertka HFPC.

Powiązane linki:

• Komunikat Trybunału
• Informacje o wyroku Orlandi i inni p. Włochom
• Informacje o wyroku Oliari i inni p. Włochom
• Sprawa dot. ochrony praw par jednopłciowych przed ETPCz

Kalendarium:

• sierpień 2010 r. – Katarzyna i Sylwia Formela zawierają związek partnerski w Wielkiej Brytanii;
• wrzesień 2010 – sąd okręgowy oddala apelację w sprawie odmowy przyznania zasiłku opiekuńczego;
• marzec 2012 r. – Trybunał Konstytucyjny odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi konstytucyjnej skarżących w sprawie odmowy przyznania zasiłku opiekuńczego;
• marzec 2012 r. – Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną w sprawie odmowy objęcia darowizny ulgą podatkową;
• marzec 2012 r. – Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną w sprawie odmowy wspólnego opodatkowania;
• sierpień 2012 r. – złożenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie odmowy objęcia darowizny ulgą podatkową, wspólnego opodatkowania oraz przyznania zasiłku opiekuńczego;
• styczeń 2015 r. – Katarzyna i Sylwia Formela zawierają małżeństwo w Wielkiej Brytanii;
• październik 2016 r. – Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną w sprawie odmowy objęcia partnerki (małżonki) ubezpieczeniem zdrowotnym;
• maj 2017 r. – złożenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie odmowy objęcia partnerki (małżonki) ubezpieczeniem zdrowotnym;
• luty 2018 r. – Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną w sprawie odmowy rejestracji w polskich księgach stanu cywilnego aktu małżeństwa zawartego w Wielkiej Brytanii;
• listopad 2018 r. – złożenie skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie odmowy rejestracji w polskich księgach stanu cywilnego zagranicznego aktu małżeństwa;
• czerwiec 2020 r. – zakomunikowanie przez ETPC wszystkich skarg polskiemu rządowi.