Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przygotowała projekt przepisów, które pozwolą osobom częściowo ubezwłasnowolnionym głosować w wyborach do Parlamentu Europejskiego
- To ważny krok na drodze do równego traktowania osób z niepełnosprawnościami. Decyzja komisji zapadła w odpowiedzi na petycję skierowaną do Senatu przez HFPC.
- Obecny stan prawny, wykluczający osoby ubezwłasnowolnione z możliwości głosowania w wyborach jest niezgodny z prawem międzynarodowym i standardami ochrony praw człowieka.
Osoba ubezwłasnowolniona nie może zagłosować
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, osoby ubezwłasnowolnione w Polsce nie mogą głosować w żadnych wyborach. Dzieje się tak niezależnie od stopnia ubezwłasnowolnienia i rzeczywistych zdolności osób nim objętych. Ubezwłasnowolnienie całkowite oznacza brak możliwości decydowania o sobie, a decyzje w imieniu osoby nim objętej podejmuje opiekun. Natomiast działania osoby częściowo ubezwłasnowolnionej wymagają zatwierdzenia przez jej kuratora.
W przypadku wyborów parlamentarnych, prezydenckich i samorządowych zakaz udziału tych osób w głosowaniu wynika z Konstytucji RP. Natomiast w wyborach do Parlamentu Europejskiego ograniczenie określa jedynie ustawa – Kodeks wyborczy. Dlatego nowelizacja prawa i zagwarantowanie osobom ubezwłasnowolnionym możliwości oddania głosu w eurowyborach nie wymaga zmiany Konstytucji RP.
Projekt Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji
Fundacja złożyła do Senatu petycję, której celem było umożliwienie osobom ubezwłasnowolnionym możliwości udziału w Wyborach do Parlamentu Europejskiego.
W odpowiedzi na petycję Fundacji Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przygotowała projekt zmiany przepisów, które pozwolą oddawać głos w eurowyborach osobom częściowo ubezwłasnowolnionym. Komisja będzie rekomendować, żeby Senat skorzystał z możliwości zgłaszania projektów ustaw i przedstawił przygotowane zmiany w Kodeksie wyborczym Sejmowi do dalszych prac legislacyjnych.
Przygotowany projekt to ważny i przełomowy krok na drodze do zagwarantowania osobom z niepełnosprawnościami możliwości korzystania z praw wyborczych. Niestety, senacka komisja opowiedziała się tylko za przyznaniem prawa do głosowania osobom częściowo ubezwłasnowolnionym, dlatego sytuacja osób całkowicie ubezwłasnowolnionych pozostanie bez zmian. Mamy nadzieję, że to tylko wstęp do dalszych kompleksowych zmian prawa
– mówi adw. Jarosław Jagura, prawnik HFPC.
Sprzeczność z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka
Wykluczenie możliwości brania udziału w wyborach przez osoby ubezwłasnowolnione jest niezgodne z wiążącym Polskę prawem międzynarodowym i prawem unijnym.
W przeszłości Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie węgierskiej uznał, że całkowite i automatyczne pozbawienie osób ubezwłasnowolnionych możliwości głosowania, bez względu na ich rzeczywiste zdolności psychiczne, narusza przepisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
– wskazuje dr Marcin Szwed, prawnik HFPC.
Zdaniem Fundacji obecne regulacje stoją w sprzeczności również z prawem unijnym, które wymaga, żeby wybory do Parlamentu Europejskiego były powszechne i wolne od dyskryminujących ograniczeń. Nie bez znaczenia jest tutaj także Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami, której stroną jest Unia Europejska, a także Polska. Jej przepisy wykluczają wprowadzanie jakichkolwiek ograniczeń w możliwości korzystania z praw wyborczych przez osoby z niepełnosprawnościami. W Europie coraz więcej państw decyduje się na zmianę przepisów i rezygnuje z wykluczania osób ubezwłasnowolnionych z możliwości udziału w wyborach.
Przełomowe rozstrzygnięcie sądu – osoba ubezwłasnowolniona jednak zagłosuje
Fundacja Helsińska była zaangażowana w precedensową sprawę, w wyniku której osoba częściowo ubezwłasnowolniona mogła wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu odstąpił od zastosowania polskich przepisów, uznając, że są sprzeczne z prawem międzynarodowym i unijnym. Ostatecznie osoba ta została wpisana do rejestru wyborców i mogła wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego.
Sąd Rejonowy w Nowym Sączu stwierdził, że:
całkowicie nieuzasadniona dyskryminacja osób z zaburzeniami umysłowymi jest nadmierną i nieproporcjonalną restrykcją. Fakt częściowego ubezwłasnowolnienia nie przesądza bowiem o tym, że osoba taka nie jest w stanie rozeznać się w sytuacji politycznej oraz dokonać racjonalnego i świadomego aktu wyborczego wraz z uzmysłowieniem sobie jego skutków. Niedopuszczalne jest automatyczne rozciągnięcie skutków częściowego ubezwłasnowolnienia na prawo wyborcze bez zbadania sprawności intelektualnej ubezwłasnowolnionego.
