Problem nadmiernego użycia siły podczas policyjnej interwencji nie jest nowy. Od kilku lat obserwowany jest wzrost brutalności policji, pomimo wydania specjalnej instrukcji, jak należy przeprowadzać interwencję wobec osób zachowujących się tak, jakby były pod wpływem narkotyków lub miały zaburzenia psychiczne. Pojawił się w niej między innymi nakaz wezwania na miejsce karetki i zakaz duszenia: „podczas interwencji bezwzględnie zakazane powinno być uciskanie szyi, klatki piersiowej, brzucha i pleców, gdyż wtedy dochodzi do ograniczenia możliwości oddychania ze wszystkimi tego skutkami”.
Użycie siły musi być proporcjonalne do zagrożenia
Helsińska Fundacja Praw Człowieka uważnie analizuje każdą sprawę, w której mogło dojść do przekroczenia uprawnień. Nasi prawnicy podkreślają, że pozbawienie wolności przez funkcjonariuszy państwowych wiąże się z przejęciem przez nich odpowiedzialności za życie i integralność fizyczną danej osoby. W przypadku śmierci osoby pozbawionej wolności (także faktycznie pozbawionej wolności w trakcie interwencji policyjnej), władze mają obowiązek niezwłocznie wszcząć z urzędu efektywne postępowanie karne, czyli takie, które pozwala ustalić przebieg wypadków i – ewentualnie – oskarżyć i ukarać osoby odpowiedzialne za bezprawne pozbawienie życia.
Nierzetelne śledztwo w sprawie śmierci po policyjnej interwencji może doprowadzić do naruszenia prawa do życia, gwarantowanego w art. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
We wrześniu 2021 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Kuchta i Mętel p. Polsce, w którym stwierdził, że w sprawie pobicia dwóch mężczyzn przez funkcjonariuszy policji w trakcie interwencji doszło do naruszenia zakazu tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania (art. 3 EKPC). ETPC, odnosząc się do naruszenia zakazu tortur i nieludzkiego traktowania, przypomniał, że art. 3 EKPC nie zakazuje użycia siły w celu dokonania zgodnego z prawem zatrzymania, jednak musi być ona proporcjonalna do zagrożenia i to na władzach spoczywa obowiązek wykazania, że tak właśnie było.
Badania pokazują skalę problemu
Sami policjanci zauważają w swoich działaniach problem nadmiernego użycia siły. Wynika to z raportu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 2015 r., w którym aż 45% policjantów przyznało, że brali udział w interwencjach, gdzie działanie niektórych funkcjonariuszy mogło być postrzegane jako przejaw nieuzasadnionej agresji. Prawie 13% badanych stwierdziło, że do takich sytuacji dochodziło w co najmniej 1/5 ostatnich 100 interwencji.
HFPC zbadała również, czy adwokaci w swojej praktyce spotykają się z przypadkami brutalności policji. Wszyscy ankietowani potwierdzili, że mieli klientów skarżących się na złe potraktowanie przez policjantów, które naruszało zakaz tortur ujęty w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Adwokaci zgodnie wskazywali, że podstawowymi problemami prowadzenia takich spraw jest trudność w udowodnieniu, że policja dopuściła się przemocy, ale także tego typu zarzuty są lekceważone zarówno przez policję, jak i organy ścigania.
Poniżej znajduje się lista ostatnich działań Fundacji Helsińskiej w sprawach dotyczących brutalności Policji i materiały analityczne.
