W 2019 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaangażowała się w sprawę dotyczącą praw wyborczych osób ubezwłasnowolnionych.
Dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność?
Pan Adam Kowalski (imię i nazwisko zmienione) chciał uczestniczyć w wyborach do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się 26 maja 2019 r. Było to jednak niemożliwe, bo pan Adam jest częściowo ubezwłasnowolniony, a zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego osoby takie nie mają praw wyborczych i nie są uwzględniane w rejestrze wyborców. Mężczyzna złożył więc reklamację na nieprawidłowości w rejestrze, domagając się wpisania do niego, a gdy prezydent miasta odmówił jej uwzględnienia, pan Adam złożył skargę do sądu.
PSP podejmuje kroki prawne
HFPC przystąpiła do sprawy jako organizacja społeczna. Ponadto, na prośbę Fundacji, p. Adama reprezentowali pro bono prawnicy z kancelarii Clifford Chance.
W swoim stanowisku HFPC podkreśliła, że w przeszłości międzynarodowe organy, w tym Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazywały, że całkowite pozbawienie osób ubezwłasnowolnionych możliwości głosowania w wyborach narusza prawa człowieka. Ponadto argumentowano, że uniemożliwienie oddania głosu byłoby sprzeczne z prawem UE, które m.in. zakazuje dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność oraz stanowi, że wybory do Parlamentu Europejskiego muszą mieć charakter powszechny.
Zapada precedensowe orzeczenie
Sąd Rejonowy w Nowym Sączu nakazał wpisać do rejestru wyborców osobę ubezwłasnowolnioną, czym zmienił wcześniejszą niekorzystną decyzję prezydenta miasta. SR uznał, że blankietowe pozbawienie prawa do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego osób częściowo ubezwłasnowolnionych narusza Europejską Konwencję Praw Człowieka, Konwencję o prawach osób z niepełnosprawnościami oraz prawo Unii Europejskiej.
W uzasadnieniu sąd zwrócił uwagę na fakt, że niepełnosprawność nie może ograniczać korzystania z praw wyborczych i uznał, że mechanizm automatycznego pozbawiania praw wyborczych jest wadliwy. Ewentualne wykluczenie z udziału w wyborach powinno być poprzedzone indywidualną oceną sytuacji danej osoby. W sprawie p. Adama Kowalskiego sąd uznał, że stan zdrowia klienta umożliwia mu oddanie głosu. Jednocześnie zdaniem sądu obecny kształt instytucji ubezwłasnowolnienia nie przystaje do dzisiejszych realiów.
Orzeczenie Sądu Rejonowego w Nowym Sączu ma precedensowe znaczenie w skali europejskiej. Sąd stosując normy prawa międzynarodowego i unijnego odmówił zastosowania przepisu ustawowego. Decyzja ta ma charakter jednostkowy, jednak może być wykorzystywana w podobnych sprawach innych osób ubezwłasnowolnionych. Jednocześnie orzeczenie to pokazuje konieczność dokonania zmian w prawie przez ustawodawcę, które zagwarantują osobom z niepełnosprawnościami możliwość korzystania z praw wyborczych.
Sygnatura: postanowienie Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z 19 kwietnia 2019 r., sygn. akt I Ns 376/19
W tym roku Program Spraw Precedensowych HFPC obchodzi 15-lecie swojego istnienia! Na przestrzeni tych 15 lat zaangażowaliśmy się w wiele spraw, których wyroki były przełomowe i podniosły standard ochrony praw człowieka w Polsce. Z okazji jubileuszu przypomnimy sprawy, które w największym stopniu przyczyniły się do zwiększenie ochrony praw człowieka w naszym kraju.
