W 2006 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaangażowała się w sprawę dotyczącą dyskryminacji w dostępie do służby publicznej osób zakażonych HIV.
Zakażony policjant zwolniony z pracy
Funkcjonariusz Policji (X.Y.) z 8-letnim stażem pracy, w ramach rutynowych badań profilaktycznych dobrowolnie poddał się nieobowiązkowemu badaniu na obecność wirusa HIV. Test wykazał wynik pozytywny. Lekarz poinformował o tym komisję lekarską, łamiąc tym samym tajemnicę lekarską. W rezultacie Komendant Miejski Policji zwolnił mężczyznę ze służby na podstawie przepisów załącznika do rozporządzenia MSWiA, a Komendant Wojewódzki utrzymał tę decyzję w mocy.
Wojewódzka Komisja Lekarska MSWiA, a następnie Okręgowa Komisja Lekarska MSWiA zgodnie orzekły, że mężczyzna został zakażony HIV w związku z pełnioną służbą w policji, że jest niezdolny do służby w policji, choć zdolny do pracy (został zakwalifikowany do III grupy inwalidzkiej). W konsekwencji, Komendant Miejski Policji zwolnił X.Y. ze służby. Komenda Wojewódzka potwierdziła tę decyzję, a mężczyzna zaskarżył ją do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
WSA postanowił skierować pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją RP przepisów, na podstawie których została podjęta decyzja o zwolnieniu policjanta ze służby, tj. przepisów rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 lipca 1991 r. w sprawie właściwości i trybu postępowania komisji lekarskich. Zgodnie z rozporządzeniem, zakażenie wirusem HIV powoduje obligatoryjne zwolnienie policjanta z pełnionej przez niego służby.
PSP podejmuje kroki prawne. Trybunał Konstytucyjny orzeka
Na prośbę HFPC, w postępowaniu przed WSA w Gdańsku i Trybunałem Konstytucyjnym X.Y. reprezentowali pro bono prof. Małgorzata Bednarek, adw. Robert Lis, a także adw. Łukasz Gorek. Jednocześnie Fundacja kierowała pisma do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Naczelnej Izby Lekarskiej wskazując na konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
23 listopada 2009 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i uznał, że automatyczne uznawanie, że każdy nosiciel wirusa HIV jest całkowicie niezdolny do służby w policji na jakimkolwiek stanowisku, bez względu na jego stan zdrowia, jest niezgodne z Konstytucją RP (sygn. P 61/08). TK orzekł, że takie rozwiązanie, przewidziane przez rozporządzenie dotyczące funkcjonowania komisji lekarskich podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych, jest niezgodne z art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zdaniem Trybunału, zaskarżone rozwiązanie stanowiło nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do służby publicznej w policji. Dążenie do minimalizacji ryzyka zarażenia wirusem HIV wynika z wartości konstytucyjnych, takich jak ochrona zdrowia oraz wolności i prawa innych osób. Cel ten można jednak osiągnąć mniej radykalnymi środkami, np. przeniesieniem policjanta na inne stanowisko służbowe. Nosiciele wirusa HIV nie powinni pracować w służbie patrolowo-interwencyjnej, gdzie stosunkowo duże jest ryzyko urazu i kontaktu z zakażoną krwią, nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby pracowali w administracji policyjnej, szkolnictwie, pionach analitycznych czy laboratoriach policyjnych.
WSA: Zakażony wirusem HIV może pracować w policji
10 marca 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku ogłosił wyrok, w którym uchylił decyzję o zwolnieniu ze służby w policji funkcjonariusza zakażonego wirusem HIV. Wyrok ten nie został zaskarżony, a X.Y. został przywrócony do służby.
Sygnatura TK: P 61/08
W tym roku Program Spraw Precedensowych HFPC obchodzi 15-lecie swojego istnienia! Na przestrzeni tych 15 lat zaangażowaliśmy się w wiele spraw, których wyroki były przełomowe i podniosły standard ochrony praw człowieka w Polsce. Z okazji jubileuszu przypomnimy sprawy, które w największym stopniu przyczyniły się do zwiększenie ochrony praw człowieka w naszym kraju.
