Zalew ksenofobii i inne taktyki. Pełny raport z monitoringu mowy nienawiści w kampanii wyborczej | Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Ksenofobia w natarciu

Straszenie migrantami było jedną z dominujących taktyk wyborczych kampanii w 2023 r. Politycy większości ugrupowań wypowiadali się pogardliwie na temat uchodźców przybywających do Europy i Polski. W spotach wyborczych pojawiały się manipulujące obrazy z zamieszek – często niepodpisanych, możliwe, że niemających żadnego związku z migracją – mające prowadzić do kojarzenia osób migrujących z przestępczością.

Ksenofobia pojawiała się między innymi w odpowiedzi na „aferę wizową”, dyskusja wokół której obfitowała w posty odwołujące się do stereotypu migranta jako potencjalnego terrorysty lub przestępcy. Niemcy i Europa Zachodnia były zresztą postrzegane w wypowiedziach internautów jako źródło polskich problemów – postawy te były podsycane m.in. przez europosła Patryka Jakiego, który na swoim koncie na platformie X regularnie udostępniał filmy obrazujące „zepsucie” Zachodu.

Wątki anty-LGBTQ+

Nie potwierdziły się prognozy niektórych organizacji pozarządowych i mediów, dotyczące przeprowadzenia przez Zjednoczoną Prawicę kolejnej (po 2019 i 2020 roku) wielkiej kampanii skierowanej przeciw osobom LGBTQ+, a zwłaszcza osobom trans. Nie oznacza to jednak, że pogarda wobec mniejszości seksualnych i tożsamościowych nie była w kampanii obecna. Powracały zwłaszcza narracje dotyczące „ochrony rodziny” oraz „seksualizacji dzieci”.

Poza udokumentowanymi związkami narracji LGBTQ+ z rosyjską propagandą, widoczne są też wzajemne inspiracje między polskimi narracjami, a tymi popularnymi w Europie Zachodniej oraz Stanach Zjednoczonych. Oczywiście, inspiracja zachodnimi ruchami antyLGBTQ+ oraz rosyjską propagandą nie wykluczają się nawzajem. Wręcz przeciwnie, są to często zjawiska związane sieciami wzajemnego finansowania i współpracy.

Kobiety i ich prawa

Choć w kampanii wielokrotnie „prawa kobiet” powracały jako jeden z istotniejszych tematów, nie szło to w parze z brakiem hejtu czy to wobec kobiet w ogóle, czy wobec poszczególnych kandydujących polityczek. Na przykład narracje umniejszania kompetencji kobiet czy postrzegania ich przez pryzmat wyglądu lub seksualności są bardzo rozpowszechnione i znormalizowane. Często wchodzą one w relacje z innymi wątkami mowy nienawiści – na przykład na inwektywy dotyczące wyglądu bardzo mocno narażone są transkobiety, a to kobietom reprezentującym postawy promigranckie grożą zarzuty dotyczące ich wybujałej seksualności czy insynuacje dotyczące gwałtów.

Póki co potwierdzają się tezy uczestniczek prowadzonych wywiadów fokusowych – o tym, że kobiety i ich prawa zostały w kampanii wyborczej mocno zinstrumentalizowane. Radykalnie zmienił się m.in. dyskurs polityków ugrupowań liberalno-centrowych na temat wolnego dostępu do aborcji do 12. tygodnia ciąży, którego wprowadzenie miało być jednym z priorytetów nowego rządu, a obecnie jest mocno podawane w wątpliwość.

Co dalej?

Prognozy dotyczące kampanii wyborczych do wyborów samorządowych oraz do Parlamentu Europejskiego nie są naszym zdaniem optymistyczne. Biorąc pod uwagę, jak powszechna była w 2023 roku ksenofobia, i w tym roku można spodziewać się jej politycznego wykorzystywania. Zwłaszcza, że w Unii Europejskiej trwają dalsze rozmowy nad rozwiązaniami Paktu o Azylu i Migracji, a polskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zapowiedziało prace nad polską strategią migracyjną na najbliższe lata. Dyskusje wokół protestów rolników z kolei generują treści antyukraińskie, dalece wykraczające poza zwykłą krytykę czy niepokój o los polskiego rolnictwa.

Partner projektu: SentiOne