Natychmiastowa izolacja sprawcy przemocy - raport HFPC
Dwa lata temu weszły w życie przepisy wprowadzające uprawnienie dla funkcjonariuszy Policji i żołnierzy Żandarmerii Wojskowej do wydania nakazu natychmiastowego opuszczenia mieszkania i zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Przed wejściem w życie przepisów istniała możliwość odizolowania osoby stosującej przemoc w rodzinie, jednak dostępne środki nie były w pełni efektywne i nie zawsze pozwalały na zapewnienie niezbędnej ochrony osobie doświadczającej przemocy. W najnowszym raporcie HFPC sprawdza, jak przyjęły się nowe rozwiązania.
Sprawne reagowanie w przypadkach zagrożenia przemocą domową i stosowanie odpowiednich środków dla zapewnienia ochrony osobom dotkniętym przemocą stanowi obowiązek państwa ściśle związany z prawem do życia, zakazem tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz nakazem poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Szczególne znaczenie ma w tym zakresie możliwość natychmiastowej izolacji osób stosujących przemoc domową. Obowiązek wprowadzenia takich środków przewidziano w art. 52 Konwencji Stambulskiej, której Polska jest stroną. Powinny obejmować one możliwość wydania nakazu opuszczenia miejsca zamieszkania ofiary i zakaz wchodzenia do zajmowanego przez nią lokalu, jak również zakaz kontaktowania się z nią przez sprawcę. Celem tego rodzaju rozwiązań jest zapewnienie osobie dotkniętej przemocą bezpieczeństwa, przy jednoczesnym przeniesieniu zdjęciu z niej ciężaru poszukiwania schronienia.
Przed wejściem w życie ustawy wprowadzających nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego brakowało w polskim prawie środków, które implementowałyby art. 52 Konwencji Stambulskiej. Funkcjonującej do tego momentu rozwiązania – zatrzymanie, środek zapobiegawczy w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego, środki karne w postaci nakazu okresowego opuszczenia lokalu, zakazu kontaktowania się i zbliżania czy zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania – uznawane były za nieefektywne, gdy potrzebna była natychmiastowa i odpowiednio długa izolacja osoby stosującej przemoc w rodzinie.
W 2020 r. Sejm przyznał funkcjonariuszom Policji i Żandarmerii Wojskowej kompetencję do wydawania nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia przez osobę stosującą przemoc w rodzinie. Obok tego wymienione służby zyskały możliwość wydawani zakazu zbliżania się przez taką osobę do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Wejście w życie przepisów spotkało z aprobatą m.in. GREVIO (grupy ekspertów zajmującej się monitorowaniem implementacji Konwencji Stambulskiej przez państwa-strony) – choć nowa regulacja nie została przyjęta bezkrytycznie. Negatywnie oceniany był przede wszystkim zakres podmiotowy nakazów i zakazów czy ich ograniczenie do miejsca zamieszkania osoby dotkniętej przemocą. Krytyka GREVIO odnosiła się również do charakteru oceny ryzyka.
Z informacji przekazanych Fundacji przez Komendę Główną Policji wynika, że w ciągu pierwszego pełnego roku obowiązywania znowelizowanej ustawy o Policji wydanych zostało łącznie 3 531 nakazów lub zakazów. Najwyższy odsetek z nich przypadł na województwo podlaskie. Spośród badanych ośrodków pomocy społecznej 36% wskazało, że w gminie, w której działały doszło do wydania nakazów lub zakazów. Do naruszenia takiego nakazu lub zakazu przez sprawcę przemocy domowej doszło w 7 z 55 badanych gmin.
