Na mocy tych decyzji, poszczególne państwa członkowskie zobowiązane zostały do przyjęcia określonych kwot uchodźców. Zostały one podjęte w związku z bezprecedensową liczbą uchodźców, którzy przybyli na południe Europy i związaną z tym koniecznością okazania solidarności tym państwom członkowskim, których systemy azylowe nie były w stanie poradzić sobie z zaistniałą sytuacją.
Polska i Węgry były jedynymi państwami członkowskimi, które nie relokowały ani jednego uchodźcy, natomiast do Czech relokowano jedynie 12 uchodźców z Grecji. Państwa te argumentowały, że nie mogą wykonać obowiązków wynikających z tych decyzji ze względu na potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa, które mogliby spowodować relokowani uchodźcy.
W swoim wyroku TSUE stwierdził, że decyzje dotyczące relokacji przewidywały możliwość jej odmowy w oparciu o względy bezpieczeństwa. Jednak możliwość ta dotyczyć mogła konkretnych osób, po indywidualnym zbadaniu, czy dana osoba stanowi rzeczywiste lub potencjalne zagrożenie. Natomiast państwa członkowskie nie mogły na tej podstawie całościowo zaprzestać wykonywania zobowiązań wynikających z decyzji o relokacji.
Trybunał podkreślił w tym zakresie, że mechanizm zawarty w decyzjach o relokacji pozostawiał państwom członkowskim realne możliwości ochrony ich interesów związanych z porządkiem publicznym i bezpieczeństwem wewnętrznym. Państwa członkowskie miały również szeroki zakres uznania czy dany uchodźca podlegający relokacji stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa i następnie odmowy jego relokacji.
W trakcie postępowania Czechy podniosły również argument nieprawidłowego funkcjonowania i nieskuteczności mechanizmu relokacji. W tym zakresie TSUE podkreślił, że decyzje o relokacji miały charakter obligatoryjny. Ponadto stwierdził, że państwo członkowskie nie mogło opierać się na swojej jednostronnej ocenie, że mechanizm relokacji jest nieskuteczny, a nawet funkcjonuje nieprawidłowo, aby uchylić się od wynikających z niego zobowiązań.
W tym zakresie TSUE wskazał również, że relokacja była bezprecedensową i skomplikowaną operacją, której przygotowanie i przeprowadzenie, wymagało czasu, zanim zacznie ona przynosić konkretne skutki. TSUE stwierdził również, że praktyczne trudności związane z mechanizmem relokacji powinny być rozwiązywane w duchu współpracy i wzajemnego zaufania państw członkowskich.
Należy podkreślić, że Węgry i Słowacja zaskarżyły mechanizm relokacji, ale w wyroku z 6 września 2017 r., Trybunał oddalił te skargi uznając, że decyzje o relokacji są ważne (wyrok w sprawie Słowacja i Węgry/Rada, C‑643/15 i C‑647/15).
Należy stwierdzić, że sam mechanizm relokacji ostatecznie nie okazał się skuteczny i nie rozwiązał sytuacji na południu Europy. Jednak dzisiejszy wyrok TSUE pokazał, że stanowisko Polski, Czech i Węgier stanowiło nie tylko naruszenie prawa UE, wyrok ten potępił brak ich solidarności z innymi państwami członkowskimi stojącymi w obliczu presji migracyjnej – mówi Jacek Białas, prawnik HFPC zajmujący się sprawami uchodźców.
Pomimo iż decyzje o relokacji przestały już obowiązywać, to jednak wyrok ten ma nadal praktyczne znaczenie. Na jego podstawie może dojść do nałożenia kar na Polskę, Węgry i Czechy w związku z uchybieniem zobowiązaniom wynikającym z prawa UE.
