2 listopada 2021 r. w trakcie nocnej interwencji policjanci mieli obezwładnić rzekomo agresywnego mężczyznę przy pomocy paralizatora. 25-latek zmarł na miejscu.
- HFPC zwróciła się z prośbą o odniesienie się do sytuacji do Komendanta Wojewódzkiego Policji i Prokuratora Okręgowego. W pismach Fundacja podkreśliła standardy wynikające z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie prawa do życia.
- HFPC odniosła się również do szczególnego zagrożenia związanego ze stosowaniem paralizatorów.
Interwencja z użyciem paralizatora
Jak wynika z doniesień medialnych, w nocy 2 listopada 2021 r. operator Centrum Powiadamiania Ratunkowego miał otrzymać zgłoszenie o agresywnie zachowującym się mężczyźnie. Na miejscu mężczyzna miał zachowywać się w sposób irracjonalny i atakować sztachetą policjantów i ratowników. Wskazano również, że miał omamy i wyzywał członków rodziny.
Funkcjonariusze mieli wobec 25-latka użyć paralizatora. Mimo to po założeniu kajdanek był rzekomo nadal pobudzony – dopiero po ok. 15 minutach zaczął tracić przytomność. Pomimo udzielonej na miejscu pomocy medycznej i reanimacji, mężczyzna zmarł.
Z publikacji w mediach wynika, że przeprowadzona sekcja zwłok wykazała na ciele zmarłego ślady po kajdankach i użyciu paralizatora. Wstępne ustalenia jako przyczynę zgonu wskazywać miały ostrą niewydolność krążeniowo-oddechową.
Każdy przypadek śmierci w trakcie interwencji policji musi zostać dokładnie wyjaśniony
W pismach do Komendy Wojewódzkiej Policji i Prokuratury Okręgowej w Radomiu Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła uwagę na standardy wynikające z art. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w zakresie ochrony życia. Fundacja podkreśliła, że pozbawienie wolności przez funkcjonariuszy wiąże się z przejęciem przez nich odpowiedzialności za życie i integralność fizyczną danej osoby. W przypadku jej śmierci, ETPC przyjmuje domniemanie, że – o ile nie istnieje przekonujące wyjaśnienie, że było inaczej – doszło do niej wskutek działań funkcjonariuszy.
Z orzecznictwa Trybunału wynika nie tylko obowiązek ochrony życia i zakaz jego pozbawiania, ale i proceduralny obowiązek przeprowadzenia rzetelnego śledztwa w każdym przypadku, w którym mogło dojść do naruszenia obowiązku materialnego. Postępowanie musi być prowadzone w sposób pozwalający zarówno na ustalenie przebiegu wypadków, jak i – ewentualne – oskarżenie i ukaranie osób odpowiedzialnych za bezprawne pozbawienie życia. W warunkach ponoszenia przez władze pełnej odpowiedzialności za życie i zdrowie człowieka (np. w wypadku pozbawienia wolności) nieadekwatność krajowego dochodzenia może doprowadzić do konkluzji, że doszło do naruszenia art. 2 w aspekcie materialnym.
HFPC zwróciła szczególną uwagę na międzynarodowe standardy związane z posługiwaniem się paralizatorem przez funkcjonariuszy w trakcie interwencji. Na konieczność szczegółowego uregulowania i zapewnienia odpowiedniego szkolenia uwagę zwracał zarówno ETPC, jak i Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom (CPT). Komitet podkreślał w tym zakresie, że ze względu na szczególnie negatywne potencjalne skutki użycia paralizatora używanie broni tego rodzaju powinno podlegać regułom konieczności, subsydiarności, wcześniejszego ostrzegania (jeśli to możliwe) i ostrożności. Powinno być ono również ograniczone do sytuacji, w których istnieje „realne i natychmiastowe niebezpieczeństwo dla życia bądź ryzyko ciężkiego zranienia”, o ile mniej obezwładniające metody okazały się nieskuteczne i użycie paralizatora stanowi „jedyną możliwą alternatywę dla użycia metody prezentującej większe ryzyko zranienia lub śmierci”. Podobne wnioski przedstawił Komitet Przeciwko Torturom (CAT), który również opowiedział się za znaczącym ograniczeniem stosowania paralizatorów. Podkreśla się ponadto, że stosowanie paralizatora wobec osób znajdujących się pod wpływem narkotyków jest szczególnie niebezpieczne, a Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka podkreśliło, że agresywne zachowanie prowadzące do użycia paralizatora przez funkcjonariuszy policji, może wynikać z problemów związanych ze zdrowiem psychicznym – tym ważniejsze jest odpowiednie przeszkolenie policjantów wyposażonych w paralizatory. Niezbędne jest, by byli oni świadomi szczególnego zagrożenia i byli przygotowani do deeskalacji sytuacji.
Fundacja odniosła się również do zaleceń kierowanych przez CPT do Polski w zakresie stosowania paralizatorów. Komitet zwrócił wówczas uwagę na konieczność odpowiedniego instruowania funkcjonariuszy i sygnalizowanie, że paralizatory mogą być używane wyłącznie przy rzeczywistym i bezpośrednim zagrożeniu życia lub ryzyku poważnych obrażeń, przy poszanowaniu zasad konieczności, subsydiarności, wcześniejszego ostrzegania i ostrożności.
