Ścigany za wsparcie Ukrainy w Donbasie?
Denys V. jest poszukiwany przez rosyjskie organy ścigania pod zarzutem wytwarzania w Rosji narkotyków w zorganizowanej grupie przestępczej. W związku z tym zarzutem, został zatrzymany w Polsce w 2018 r. Ścigany podnosił, że w czasie popełnienia zarzucanych mu czynów przebywał i pracował na Ukrainie (złożył stosowne zaświadczenie). Ponadto Denys V. twierdził, że poszukiwanie ma związek z jego zaangażowaniem w konflikt z Rosją we wschodniej Ukrainie, gdzie działał jako wolontariusz oraz jest konsekwencją odmowy podjęcia współpracy z rosyjskimi służbami wywiadowczymi (złożył w sprawie także pismo z komendy policji w Kijowie, gdzie zgłaszał pobicie w zw. z tym faktem).
Obawa, że w Rosji może dojść do naruszenia wolności i praw ściganego nie uwzględniona przez sąd I i II instancji
Sąd Okręgowy stwierdził prawną dopuszczalność wydania ściganego, na co obrońca ściganego złożył zażalenie wskazując m.in. na naruszenie art. 604 § 1 pkt 7 kodeksu postępowania karnego (dalej: kpk) i błędne przyjęcie niewystąpienia negatywnej przesłanki ekstradycyjnej, podczas gdy dokumenty w sprawie (wyjaśnienia Denysa V., pismo komendy policji w Kijowie, zaświadczenia z miejsca pracy) wskazywały na realne zagrożenie dla jego zdrowia w przypadku przekazania Rosji oraz na naruszenie art. 3 ust. 1 i 2 Europejskiej Konwencji o Ekstradycji wskazując, że ściganie wynika z poglądów politycznych i narodowości Denysa V.
Sąd Apelacyjny utrzymał jednak zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w mocy. Od postanowienia Sądu Apelacyjnego, kasację złożył Rzecznik Praw Obywatelskich (dalej: RPO) wskazując, że Sąd odwoławczy zaniechał dokonania wszechstronnej kontroli odwoławczej, przez co doszło do rażąco niesprawiedliwego utrzymania w mocy postanowienia Sądu I instancji. RPO wskazał w kasacji, że zostało ono bowiem wydane pomimo braku rozważenia przez ten Sąd możliwości naruszenia art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: EKPC), w kontekście grożącej ściganemu kary dożywotniego pozbawienia wolności, co w konsekwencji doprowadziło do przedwczesnego uznania, że nie istnieje w niniejszej sprawie określona w art. 604 § 1 pkt 7 kpk obligatoryjna przeszkoda ekstradycyjna.
Opinia przyjaciela sądu HFPC
Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła przed Sądem Najwyższym opinię przyjaciela sądu, w której popierała zarzut kasacyjny wywiedziony przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Sąd apelacyjny nie zbadał bowiem czy ryzyko wymierzenia ściganemu kary dożywotniego pozbawienia wolności za przestępstwo zagrożone w Polsce karą maksymalnie 15 lat więzienia, nie jest karą rażąco nieadekwatną do wagi czynu, co może naruszać art. 3 EKPC. Jednocześnie jednak HFPC wskazała w opinii, że sąd kasacyjny może orzec na korzyść oskarżonego także wtedy, gdy stwierdzi niepodniesione w kasacji rażące naruszenia, z powodu których zaskarżone orzeczenie jest jawnie sprzeczne z zasadami praworządnego i sprawiedliwego procesu karnego. Mając to na uwadze, HFPC zwróciła uwagę Sądu Najwyższego także na okoliczność, że Sąd Apelacyjny nienależycie rozpoznał podniesiony w zażaleniu zarzut obrazy z art. 604 § 1 pkt 7 kpk i nie uwzględnił okoliczności, że istnieje uzasadniona obawa, iż w przypadku wydania ściganego, będącego obywatelem Ukrainy, władzom Rosji, z którą Ukraina pozostaje w konflikcie zbrojnym, może dojść do naruszenia jego praw i wolności poprzez narażenia go na tortury oraz okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie przez osadzenie go w warunkach naruszających prawa człowieka (art. 3 EKPC) oraz poprzez brak zapewnienia mu rzetelnego procesu (art. 6 EKPC) – co stanowi problem systemowy na terytorium Rosji.
HFPC realizuje wspólne projekty z organizacjami działającymi w na terenie Rosji i Ukrainy – w zakresie monitorowania i raportowania stanu przestrzegania praw człowieka. Doskonale wiemy, że władze rosyjskie dokonują politycznie motywowanych zatrzymań, aresztowań oraz prowadzą politycznie motywowane procesy wobec obywateli ukraińskich, z których wielu było torturowanych. Wydanie osoby ściganej, w sytuacji istnienia prawdopodobieństwa poddania jej w tym kraju torturom lub nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu w rozumieniu art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności jest prawnie niedopuszczalne i cieszymy się, że Sąd Najwyższy zwrócił na to uwagę – nawet w kontekście możliwości dożywotniego pozbawienia wolności w tym państwie z powodu zarzutu narkotykowego – wskazuje adw. Daniel Witko, prawnik HFPC.
Co ciekawe, kasację Rzecznika Praw Obywatelskich poparł przed Sądem Najwyższym także przedstawiciel Prokuratury Krajowej. W skutek uwzględnienia kasacji RPO, sprawa została przekazana Sądowi Apelacyjnemu w X do ponownego rozpoznania.
