Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną MSWiA w ważnej sprawie dotyczącej wolności wyznania i prawa do równego traktowania. W 2020 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdził nieważność decyzji o wpisie Reformowanego Kościoła Katolickiego w Polsce (dalej: RKK) do rejestru kościołów i związków wyznaniowych. Powodem miało być m.in. to, że kościół ten udziela małżeństw parom osób tej samej płci. W 2022 r. decyzja o stwierdzeniu nieważności została uchylona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, a 27 czerwca 2024 r. NSA oddalił skargę kasacyjną Ministra od tego wyroku. W konsekwencji RKK może działać bez przeszkód jako pełnoprawny kościół. Na prośbę HFPC RKK w postępowaniu przed sądami administracyjnymi reprezentowali mec. Rafał Karbowniczek oraz mec. Małgorzata Karasińska z kancelarii Domański Zakrzewski Palinka.
Początek sporu
Początek sporu w przedmiotowej sprawie miał miejsce w lipcu 2020 roku, gdy ówczesny Prokurator Generalny, Zbigniew Ziobro, wniósł sprzeciw do MSWiA ws. decyzji o wpisaniu RKK do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. W tamtym czasie, mocą wspomnianej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, RKK był już wpisany do rzeczonego rejestru od około pół roku.
W ocenie Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobry, rejestracja RKK – z uwagi na dopuszczanie związków par homoseksualnych – narażała potencjalnych jego członków na podejmowanie działań w wyniku błędu co do rzeczywistych form życia religijnego, metod działania Kościoła, jego celów, źródeł i zasad doktrynalnych lub obrzędów religijnych.
Na skutek przytoczonego powyżej sprzeciwu Prokuratora Generalnego, 15 września 2020 roku MSWiA wydał decyzję administracyjną o nieważności omawianej rejestracji powołując się na art. 18 Konstytucji RP. Minister Kamiński wskazał, że w kwestii małżeństwa wniosek o zarejestrowanie zawierał informacje sprzeczne z przepisami ustaw chroniących bezpieczeństwo i porządek publiczny, zdrowie, moralność publiczną, władzę rodzicielską albo podstawowe prawa i wolności innych osób. Z tego względu minister uznał, że decyzja o rejestracji zapadła z rażącym naruszeniem prawa.
W październiku 2020 roku RKK złożył do MSWiA wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, a do działań prawnych przyłączył się również Rzecznik Praw Obywatelskich.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaangażowała się w niniejszą sprawę na przełomie 2020 i 2021 roku. Na naszą prośbę, prawnicy z kancelarii Domański Zakrzewski Palinka (DZP), mec. Rafał Karbowniczek oraz mec. Małgorzata Karasińska, zgodzili się reprezentować RKK w postępowaniu przed sądami administracyjnymi pro bono.
Postępowanie sądowe
W styczniu 2021 roku, działający w imieniu RKK prawnicy DZP złożyli do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na decyzję MSWiA z dnia 15 września 2020 r. wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji.
W skardze zwrócili m.in. szczególną uwagę na fakt, iż do tej pory organ nie odmawiał wpisu związkom wyznaniowym, które zezwalały na wielożeństwo, brak równouprawnienia małżonków w małżeństwie, czy rozwód przez jednostronne złożenie oświadczenie woli przez męża – pomimo że wyżej wskazane zasady nie znajdywały (i w dalszym ciągu nie znajdują) odzwierciedlenia w powszechnie obowiązujących przepisach prawnych właściwych dla ww. kwestii.
Na skutek przedstawionej przez prawników DZP argumentacji, w czerwcu 2021 roku WSA w Warszawie wydał postanowienie o wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji. Następnie, orzeczeniem z dnia 13 października 2022 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o stwierdzeniu nieważności wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych.
Przeciwko powyższemu wyrokowi skargę kasacyjna złożył zarówno organ administracji krajowej – Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jak i Prokurator Prokuratury Krajowej.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prokuratora Prokuratury Krajowej RPO wniósł o jej oddalenie. Pismem z dnia 26 lutego br. Prokurator Prokuratury Krajowej skutecznie wycofał złożoną przez siebie skargę kasacyjną.
Finał postępowania
Na posiedzeniu w dniu 27 czerwca 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny oddalił omawianą skargę kasacyjną MSWiA.
W wyroku NSA odniósł się m.in. do twierdzeń organu administracji, iż decyzja z dnia 28 stycznia 2020 roku (o wpisie do Rejestru) rażąco narusza art. 18 Konstytucji RP – NSA wskazał, iż Sąd I instancji słusznie zauważył, że interpretacja tego przepisu nie jest oczywista, a stanowisko ministra w tej sprawie reprezentowało wyłącznie jeden z poglądów prawnych, a więc nie mogło skutkować stwierdzeniem nieważności decyzji ze stycznia 2020 roku.
NSA podniósł również min., iż Sąd I instancji słusznie zauważył, iż małżeństwa zawierane w RKK nie powodują skutków cywilnoprawnych, a obrządek (stanowiący sakrament dla RKK) ma charakter stricte religijny oraz podzielił pogląd Sądu I instancji, że sam fakt, iż Kościół w kwestii małżeństwa posługuje się tożsamą nomenklaturą jak Konstytucja RP czy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, nie stanowi rażącego naruszenia prawa, w szczególności gdy przyjęcie w RKK tego sakramentu, nie wywołuje w świetle prawa cywilnego żadnego skutku.
Mając powyższe na uwadze NSA stwierdził, iż skarga kasacyjna MSWiA nie zasługuje na uwzględnienie i tym samym ją oddalił a wobec skutecznego cofnięcia skargi przez Prokuratora Prokuratury Krajowej postępowanie kasacyjne wywołane wniesieniem tej skargi zostało umorzone.
Opisywany wyrok ma istotne znaczenie dla wszystkich kościołów i związków wyznaniowych w Polsce, w szczególności w zakresie pewności wpisu do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych.
