Raport Liberties nt. praworządności 2024 to najobszerniejszy niezależny raport przedłożony Komisji Europejskiej dotyczący kwestii praworządności w UE
- Odnotowano coraz częstsze zakazy organizowania zgromadzeń, szczególnie demonstracji w obronie klimatu i Palestyny,
- Helsińska Fundacja Praw Człowieka jest jedną z 36 organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej, które uczestniczyły w powstawaniu raportu.
Kondycja praworządności w UE w 2023 r. uległa dalszemu pogorszeniu, a rządy niektórych państw członkowskich jeszcze bardziej osłabiły prawne i demokratyczne mechanizmy kontroli i równowagi – wynika z niedawno opublikowanego raportu Liberties nt. praworządności 2024. Znacznie wzrosła też liczba przypadków ograniczania prawa do pokojowych zgromadzeń, najczęściej dotyczy ono demonstracji w obronie Palestyny i klimatu. Pełny raport w języku angielskim można pobrać stąd.
Piąty już raport Liberties identyfikuje najgroźniejsze przypadki korupcji, naruszenia praw, sprawiedliwości, wolności mediów, bezpieczeństwa dziennikarzy, mechanizmów kontroli i równowagi oraz przestrzeni obywatelskiej w Unii Europejskiej w 2023 r. Kompleksowa analiza przeprowadzona we współpracy z 37 organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w 19 krajach UE jest jak dotąd najbardziej dogłębną niezależną publikacją monitorującą kondycję praworządności. Raport dostarcza informacji Komisji Europejskiej, która uwzględnia zawarte w nim wnioski w swoim corocznym audycie praworządności w UE. Raport dotyczący praworządności w Polsce dostępny jest tutaj.
W przypadku ugruntowanych demokracji, takich jak Francja, Niemcy czy Belgia, raport ujawnia nieliczne wyzwania dla rządów prawa. Obawy rodzi perspektywa przejęcia władzy przez skrajne partie prawicowe, w przypadku którego sporadyczne trudności mogą doprowadzić do systemowych problemów ustrojowych. W starszych demokracjach, na przykład we Włoszech czy Szwecji, gdzie skrajna prawica doszła już do władzy i niszczy rządy prawa, zachodzi stopniowy rozpad praworządności. Brak gwałtowności tego procesu można przypisać odporności starszych instytucji demokratycznych na próby przejęcia. Daje to zwolennikom demokracji czas na mobilizację, zgromadzenie poparcia i przeciwdziałanie tym siłom. We wschodzących demokracjach UE trajektoria rządów prawa może szybko się zmieniać. Przykładem jest Słowacja, gdzie niedawno utworzony rząd, zainspirowany modelem węgierskim, systematycznie likwiduje struktury demokratyczne. Tymczasem w Słowenii nowa prodemokratyczna administracja aktywnie pracuje nad poprawą sytuacji. Doświadczenia Polski świadczą o złożoności wyzwania, jakim jest przywrócenie rządów prawa bez nieumyślnego naruszenia samych fundamentów prawnych. Z kolei przypadek Węgier ukazuje ograniczony wpływ presji i sankcji UE na wprowadzanie reform. Pomimo zmian legislacyjnych, istnieje potrzeba ciągłego wspierania demokracji na poziomie oddolnym, by przeciwdziałać zawłaszczaniu instytucji strzegących rządów prawa.
“Raport Liberties na temat praworządności pokazuje, że celowe szkody lub zaniedbania rządów w zakresie naruszeń praworządności, mogą z czasem przekształcić się w kwestie ustrojowe. Rosnąca w siłę skrajna prawica, wykorzystując te nadużycia, bardzo szybko rozmontuje europejską demokrację. Dlatego tak istotne jest, by Komisja Europejska stosowała dostępne instrumenty, takie jak postępowania o uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego lub warunkowe zamrożenia funduszy UE. Nie czekajmy, aż powstanie kolejne państwo takie, jak Węgry – z nieusuwalnym antydemokratycznym reżimem", komentuje Balazs Denes, Dyrektor Generalny Liberties Europe.
O LIBERTIES
Civil Liberties Union for Europe (Liberties) to grupa działająca na rzecz swobód obywatelskich z siedzibą w Berlinie, zrzeszająca 18 organizacji członkowskich z całej UE, prowadząca kampanie dotyczące praw człowieka i praw cyfrowych, w tym praworządności, wolności mediów, pozwów typu SLAPP, prywatności, reklamy ukierunkowanej, sztucznej inteligencji i masowego nadzoru.
