Potrzeba nowej, kompleksowej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich i doregulowania systemu odpowiedzialności nieletnich. Obecny, w którym nadzór nad poszczególnymi typami jednostek rozproszony jest na pięć różnych ministerstw, ma poważne luki i w efekcie prowadzi do ryzyka poważnych zagrożeń dla praw i wolności wychowanków placówek – wynika z opublikowanego dziś raportu HFPC „Dzieci po drugiej stronie muru”.
Raport powstał w oparciu o monitoring placówek dla nieletnich, który zespół HFPC prowadził w okresie od czerwca 2013 r. do września 2014. Monitoringiem objętych było łącznie 24 placówki różnego typu, w tym policyjne izby dziecka, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz schroniska dla nieletnich i zakłady poprawcze.
„Wnioski płynące z raportu są słodko-gorzkie. Z jednej strony widzieliśmy wiele przykładów dobrych praktyk w zakresie pracy z wychowankami ośrodków dla nieletnich, ale z drugiej strony spotkaliśmy się też z przykładami złych nawyków, które wynikają przede wszystkim z niedoregulowania systemu” – mówi Katarzyna Wiśniewska, prawniczka HFPC i współautorka raportu.
W placówkach często naruszane jest prawo wychowanków do prywatności, ograniczony jest dostęp do środków czystości, dla wychowanków często niejasny jest też system kar i nagród obowiązujący w ośrodkach, co powoduje, że często wychowankowie nie wiedzą za co ponoszą konsekwencje.
W żadnej z wizytowanych jednostek nie natknięto się na przejawy znęcania się czy poniżającego traktowania. „Jedynie w jednej nieletni przyznali się do tego, iż funkcjonuje w jej ramach tzw. drugie życie, a silniejsi wychowankowie wymuszają na słabszych konkretne zachowania” – mówi Marcin Wolny, prawnik HFPC i współautor raportu.
Jedną z rekomendacji raportu „Dzieci po drugiej stronie muru” jest polepszenie praktyki w zakresie informowania nieletnich na temat ich praw i obowiązków. W wizytowanych placówkach zwracała uwagę niechęć nieletnich do informowania zewnętrznych ciał o swoich problemach. „Pomimo obecności w większości placówek tablic z adresami instytucji zajmującymi się prawami człowieka, nieletni niechętnie korzystali z przysługującego im prawa do skargi” – mówi Michał Szwast, prawnik HFPC i współautor raportu.
Przedstawiciele HFPC spotkali w nich zaangażowany personel, który nierzadko poświęcał się pracy z dziećmi. Przejawiało się to m.in. to w organizowaniu przez pracowników stowarzyszeń, które skupiały się na zwiększaniu wsparcia dla nieletnich. „Z naszych badań wynika, że w sposób prowadzenia placówki zależy przede wszystkim od osoby dyrektora. Jeśli dyrektor ma pewien pomysł na prowadzenie resocjalizacji, praca kadry całej placówki przynosi efekty. W przeciwnym razie placówki koncentrują się tylko na izolowaniu nieletnich” – dodaje Katarzyna Wiśniewska.
