3 lutego 2023 r. grupa migrantów i migrantek przekroczyła granicę polsko-białoruską. Zgodnie z ich relacją tego samego dnia troje z siedmiu podróżujących zostało od razu wywiezionych do Białorusi. Pozostała czwórka została po stronie polskiej. W nocy jedna z migrantek, pani Mahlet Kassa, lat 28, zaczęła się bardzo źle czuć, w związku z czym jej towarzysze udali się do najbliższej miejscowości, Hajnówki, w poszukiwaniu pomocy. Na miejsce wezwano funkcjonariuszy policji oraz Straży Granicznej, którzy wywieźli migrantów z powrotem do Białorusi. Zgodnie z relacją towarzyszy pani Mahlet, przedstawiciele służb zadeklarowali, że udzielą kobiecie pomocy. Nigdy jednak do niej nie dotarli, a 12 lutego 2023 roku grupa aktywistów i aktywistek odnalazła ciało Etiopki.
Jeden z podróżujących z panią Mahlet złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, wnosząc o stwierdzenie bezskuteczności czynności zawrócenia do linii granicznej. Skarżący argumentował, że naruszono jego podstawowe prawa, narażono go na niebezpieczeństwo i nieludzkie traktowanie, a także uniemożliwiono mu złożenie wniosku o ochronę międzynarodową, mimo że zgłosił taki zamiar funkcjonariuszom Straży Granicznej.
30 maja 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (sygn. II SA/Bk 244/23) uznał, że wywózka skarżącego była niezgodna z prawem i bezskuteczna. W uzasadnieniu wyroku sad wskazał, że brak udokumentowania wywózki ze strony służb nie może podważać wiarygodności relacji skarżącego, która w ocenie sądu może być jedynym dowodem zawrócenia do linii granicy. Sąd podkreślił też, że funkcjonariusze SG powinni w takiej sytuacji umożliwić skarżącemu jak najszybsze złożenie wniosku o ochronę międzynarodową lub – gdyby nie wyraził takiej woli – wszczęcie postępowań administracyjnych, przez które oceniono by legalność pobytu skarżącego na terytorium Polski, i zbadano by, czy istnieją przesłanki do udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub na pobyt tolerowany. Zawrócenie skarżącego do linii granicy bez podjęcia żadnych czynności administracyjnych uniemożliwiło mu w ocenie sądu ubieganie się o ochronę międzynarodową i naraziło go na potencjalne niebezpieczeństwa. Sąd uznał, że Straż Graniczna naruszyła w ten sposób zasadę non-refoulement, wynikającą m.in. z Karty Praw Podstawowych UE, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konwencji dot. statusu uchodźców. Zgodnie z tą zasadą nie można nikogo zawrócić do kraju, w którym jego życiu lub wolności zagrażałoby niebezpieczeństwo. Sąd przypomniał też, że zasada non-refoulement obowiązuje wszystkich migrantów i migrantki, niezależnie od miejsca przekroczenia granicy.
W orzeczeniu sąd uznał też, że skarżący został pozbawiony przez Straż Graniczną prawa do skutecznego środka odwoławczego. Stwierdził także, że funkcjonariusze nie sprawdzili, czy zawrócenie do linii granicy nie narazi skarżącego na nieludzkie lub poniżające traktowanie, co stanowi złamanie zakazu tortur, zagwarantowanego przez art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
To kolejne orzeczenie, które jednoznacznie pokazuje, w jaki sposób funkcjonariusze Straży Granicznej łamią prawa osób przekraczających granicę.
Wyrok jest prawomocny.
