To rynek powinien zdecydować, czy konsumenci będą nadal korzystać z prasy wydawanej przez Polska Press po przejęciu spółki przez PKN Orlen – ocenił Sąd Okręgowy w Warszawie, oddalając odwołanie Rzecznika Praw Obywatelskich od decyzji prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wyrok jest nieprawomocny.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka wnioskowała o przyłączenie się do postępowania jako organizacja społeczna, a także skierowała do sądu opinię przyjaciela sądu.
Państwowy koncern paliwowy przejmuje wydawcę regionalnej prasy i portali internetowych, UOKiK nie widzi zagrożeń dla konsumentów
W grudniu 2020 r. PKN Orlen poinformował o zamiarze zakupu Polska Press, czyli największego wydawcy regionalnej prasy i portali internetowych. W lutym 2021 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał zgodę na transakcję, ponieważ uznał, że nie wpłynie na istotne ograniczenie konkurencji na rynku, choć odmienne stanowisko przedstawili m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich, Helsińska Fundacja Praw Człowieka czy Towarzystwo Dziennikarskie.
Orlen ignoruje postanowienie sądu
HFPC zwróciła się do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o zaskarżenie decyzji Prezesa UOKIK (podobne jak Towarzystwo Dziennikarskie, Sieć Obywatelska – Watchdog Polska oraz Stowarzyszenie Gazet Lokalnych). W marcu 2021 r. RPO uwzględnił te prośby i wniósł odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W kwietniu 2021 r. sąd na wniosek RPO wydał postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji udzielającej zgodę na przejęcie Polska Press, wskazując, że Orlen powinien powstrzymywać się od wykonywania jakichkolwiek praw z nabytych udziałów do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy. Mimo to Orlen rozpoczął wykonywanie uprawnień właścicielskich, m.in. rozwiązując umowy z prawie wszystkimi redaktorami naczelnymi dzienników Polska Press.
Sąd: działania Prezesa UOKiK znajdują odzwierciedlenie w przepisach prawa
Ponad rok później, 7 czerwca 2022 r., Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołanie Rzecznika Praw Obywatelskich. W ustnym uzasadnieniu wyroku stwierdził, ze działania Prezesa UOKiK znajdują odzwierciedlenie w przepisach prawa. Odnosząc się do kwestii wolności prasy, pluralizmu i dostępu konsumentów do wolnych mediów, sąd stwierdził, że o przyszłości prasy wydawanej przez Polska Press powinien zdecydować rynek.
W czasie rozprawy przedstawiciel RPO zasugerował, że warto rozważyć skierowanie pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Mogłoby to pomóc rozstrzygnąć wątpliwości co do możliwości uwzględnienia kwestii pluralizmu prasy przy ocenie koncentracji przez UOKiK. TSUE już wydawał orzeczenia dotyczące podobnych kwestii. W ustnym uzasadnieniu wyroku warszawski sąd stwierdził jednak, że nie ma potrzeby wysłania pytania do TSUE, bo ta procedura jest wskazana w przypadku niejasnych przepisów, a w tej sprawie nie było takich wątpliwości.
HFPC: Potrzebna głębsza analiza skutków transakcji
Fundacja Helsińska skierowała w maju 2021 r. wniosek o dopuszczenie jej do postępowania w charakterze organizacji pozarządowej, wskazując, że sprawa dotyczy ochrony praw konsumentów, a dodatkowo – z uwagi na szczególny rynek, którego dotyczy transakcja – także ochrony wolności słowa i pluralizmu mediów i wszystkie te kwestie objęte są celami statutowymi Fundacji. Pismo zostało jednak odrzucone. Zdaniem sądu do zadań statutowych Fundacji nie leży występowanie „w sprawach decyzji organu regulacyjnego o wyrażenie zgody na dokonanie koncentracji”.
Fundacja przekazała sądowi także swoją opinię prawną, analizującą szerszy kontekst skutków transakcji dla ochrony konkurencji i konsumentów.
„Zwróciliśmy uwagę, że Orlen jest spółką Skarbu Państwa, który to jednocześnie posiada kontrolę nad szeregiem spółek działających na rynkach medialnych i może to rodzić ryzyko koordynacji ich działań. Ryzyko tym większe, gdy uwzględni się związki spółek Skarbu Państwa z politykami oraz udokumentowane przypadki nadużyć zasobów państwowych do walki politycznej” – tłumaczy Konrad Siemaszko, prawnik HFPC.
W opinii HFPC podkreśliła także potrzebę uwzględnienia szczególnego charakteru rynku medialnego i produktów, jakie tam trafiają oraz ich źródeł.
„W tym przypadku badanie pluralizmu można uznać za esencjonalny element analizy rynkowej. Jak podkreśliliśmy, sam Prezes UOKiK w swoich innych decyzjach uwzględniał kryterium różnorodności treści oferowanych przez media. W przypadku przejęcia największego wydawcy prasy regionalnej przez PKN Orlen tego związku niestety nie zauważył” – mówi Konrad Siemaszko.
Działania HFPC w tej sprawie zostały realizowane ramach pomocy prawnej dla dziennikarzy i dziennikarek wspieranej przez Media Defence.
