Niektóre przepisy o pomocy dla obywateli Ukrainy są niezgodne z prawem UE – HFPC pisze do Komisji Europejskiej
W związku z inwazją wojsk rosyjskich, z Ukrainy do Polski przybyło kilka milionów osób, zarówno obywateli tego kraju, jak i zamieszkałych tam cudzoziemców. W Polsce istnieją dwa równoległe systemy prawne regulujące uprawnienia osób objętych ochroną czasową, którzy opuścili Ukrainę. Pierwszy to specjalna ustawa z 12 marca 2022 r. obejmująca obywateli Ukrainy i ich małżonków i drugi to odpowiednie przepisy ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony, dotyczący głównie obywateli państw trzecich, którzy zamieszkiwali Ukrainę przed rozpoczęciem wojny.
Osoby te objęte są decyzją wykonawczą Rady Unii Europejskiej wprowadzającej ochronę czasową i powinny mieć zapewnione co najmniej minimalne uprawnienia wynikające z przepisów prawa UE, przede wszystkim dyrektywy 2001/55 o ochronie czasowej.
“O ile zasadniczo obydwa systemy zapewniają prawo pobytu w Polsce oraz szereg uprawnień z tym związanych, to jednak istnieje szereg rozwiązań, które są niezgodne z przepisami prawa UE i które wymagają zmian na poziomie legislacyjnym” – powiedział Maciej Nowicki, Prezes Zarządu HFPC.
Bezzasadne cofanie uprawnień w związku z czasowym wyjazdem z Polski.
Osobom, które przybyły z Ukrainy przez długi czas nie były wydawane dokumenty stanowiące dowód legalnego pobytu w Polsce i dające prawo do podróżowania po terytorium UE. Dokumenty takie są wydawane dopiero od lipca 2022 r. Był to jeden z najważniejszych problemów zgłaszanych przez obywateli Ukrainy, w szczególności, że na stronach internetowych Komisji Europejskiej znajdują się informacje o tym, że osoba objęta ochroną czasową ma prawo do swobodnego przemieszczania się po terytorium UE przez 90 dni w ciągu 180 dniowego okresu, jak i prawo do wyjazdu poza terytorium UE i powrotu na to terytorium.
„Obecnie, władze polskie powinny przeprowadzić kampanię informującą o prawie do podróżowania przez osoby korzystające w Polsce z ochrony czasowej” – powiedział mec. Jacek Białas, prawnik HFPC
Ponadto nadal obowiązuje przepis mówiący o tym, że w przypadku wyjazdu z Polski obywatela Ukrainy na okres powyżej 1 miesiąca, traci on prawo do legalnego pobytu w Polsce oraz do szeregu świadczeń wynikających z ustawy z 12 marca 2022 r. Wydaje się, że stanowi on nieuzasadnione ograniczenie prawa do podróżowania i tym samym narusza prawo unijne.
Problemy dotyczące zakwaterowania i uprawnień socjalnych
Kolejny problem stanowi również brak obligatoryjnego zapewnienia obywatelom Ukrainy i ich małżonkom zakwaterowania. Ustawa z 12 marca 2022 r. przewiduje jedynie, że władze mogą zapewnić zakwaterowanie. Tymczasem prawo UE obliguje władze krajowe do zapewnienia dostępu do odpowiedniego zakwaterowania przez cały okres trwania ochrony czasowej (czyli do 4 marca 2023 r.). Z kolei świadczenie pieniężne przyznawane podmiotom prywatnym za zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia obejmuje jedynie okres 4 miesięcy, co w większości przypadków jest okresem krótszym niż czas trwania ochrony czasowej. Takie przepisy mogą spowodować, że obywatele Ukrainy, nie mający możliwości skorzystania z zakwaterowania w prywatnym mieszkaniu lub nie mający środków finansowych pozostaną bez mieszkania.
W naszej analizie zwracamy również uwagę na zróżnicowanie dotyczące świadczeń socjalnych przysługujących obywatelom Ukrainy i ich małżonkom oraz pozostałym kategoriom osób objętych ochroną czasową.
W związku z tym wezwaliśmy Komisarz do spraw Wewnętrznych do dokonania analizy przepisów polskiego prawa krajowego i zwrócenia polskim władzom uwagi na jego niezgodność z przepisami prawa UE dotyczącymi ochrony czasowej – powiedział Maciej Nowicki.
Opinia HFPC dotycząca niezgodności niektórych krajowych przepisów dotyczących ochrony czasowej z przepisami prawa EU poniżej (w wersji polskiej oraz angielskiej).
