Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. praw człowieka migrantów przygotowuje raport na temat tzw. push-backów migrantów na międzynarodowych granicach oraz ich wpływu na prawa człowieka. Raport zostanie przedłożony na 47. Sesji Rady Praw Człowieka ONZ. Celem raportu jest przedstawienie państwom zaleceń dotyczących lepszej ochrony praw człowieka migrantów na granicach międzynarodowych, tak by była ona zgodna z istniejącymi standardami. Przedmiotem prowadzonej przez niego analizy są także wyzwania i przeszkody w zapewnianiu migrantom dostępu do ochrony międzynarodowej na granicach państw.
Problem z dostępem uchodźców do terytorium Polski trwa od 2015 r.
HFPC wraz partnerskimi organizacjami pozarządowymi, Rzecznik Praw Obywatelskich czy też Rzecznik Praw Dziecka wielokrotnie wskazywali, że cudzoziemcy chcący złożyć w Polsce – na jej zewnętrznej granicy – wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, napotykają na problemy. Także grupa warszawskich adwokatów była zaangażowana w udzielnie pomocy prawnej cudzoziemcom, którzy w takich okolicznościach otrzymali decyzje o odmowie wjazdu do Polski.
Korzystne rozstrzygnięcia sądów administracyjnych i ETPCz
Zarówno Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, jak i Naczelny Sąd Administracyjny uchylił szereg decyzji o odmowie wjazdu wydanych wobec cudzoziemców, którzy deklarowali wolę ubiegania się o udzielnie ochrony międzynarodowej w Polsce. Podstawą wyroków był m.in. brak sporządzenia przez funkcjonariuszy Straży Granicznej protokołów z przebiegu rozmów z cudzoziemcami, które byłyby podpisane przez samych cudzoziemców. Z wyroków wynikał również obowiązek zapewnienia możliwości udziału w procedurach na granicy pełnomocnikowi cudzoziemca.
Także Europejski Trybunał Praw Człowieka w prawomocnym już wyroku z dnia 23 lipca 2020 r. w sprawie M. K. i Inni przeciwko Polsce (skargi nr 40503/17, 42902/17 oraz 43643/17) uznał – wbrew twierdzeniom polskich władz – że cudzoziemcy składali na polskiej granicy wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej i dodał, że wnioski te były ignorowane przez Straż Graniczną. Trybunał uznał również, że była to część powszechnej praktyki mającej miejsce na przejściu granicznym w Terespolu. ETPCz zakomunikował Polsce także inne sprawy dotyczące odmowy wjazdu do Polski uchodźców: D.A. i Inni przeciwko Polsce (skargi nr 51246/17) oraz Sherov i Inni p. Polsce (skarga nr 54029/17), obejmującą także trzy inne połączone skargi (nr 54117/17 Saygoziev p. Polsce; nr 54128/17 Salimov p. Polsce i nr 54255/17 Mazhitov p. Polsce).
MSWiA mówi, że niekorzystnej praktyki nie zmieni
Po wyroku Trybunału M. K. i Inni przeciwko Polsce Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w odpowiedzi na interpelację poselską wskazało, że nie zmieni swojej praktyki w zakresie braku sporządzania protokołów z przebiegu rozmów z cudzoziemcami, które odbywają się na granicy i które byłyby podpisane przez cudzoziemców. MSWiA podkreśliło także, że M.K. i Inni nie spełniali warunków wjazdu do Polski, a z ich wypowiedzi nie wynikała chęć poszukiwania ochrony międzynarodowej. Ministerstwo wskazało także, że zastosowany przez ETPCz tzw. środek tymczasowy nie stanowi dla polskich władz podstawy do umożliwienia wjazdu cudzoziemcowi.
Epidemia COVID-19 także ograniczyła dostęp do azylu
Rozwiązania wprowadzone w skutek epidemii COVID-19 wpłynęły m.in. na ograniczenie pracy organów Straży Granicznej, Urzędu do Spraw Cudzoziemców, ale także ograniczyły ruch graniczny. Organizacje pozarządowe podkreślają jednak w swoim wystąpieniu, że pomimo ich apeli oraz zapewnień, ze strony Straży Granicznej, iż wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej były przyjmowane na bieżąco, to w 2020 r. Polska przyjęła ich tylko 1620, a objęły one zaledwie 2803 osoby. Jest to najniższa liczba od 1999 r. Jednocześnie w drugim kwartale tego roku nie przyjęto żadnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na przejściu granicznym w Terespolu.
