HFPC i Stowarzyszenie Interwencji Prawnej przygotowały propozycje zmian do specustawy, która ma na celu uregulowanie sytuacji osób uciekających z Ukrainy do Polski. Przepisy, których projekt przedstawiono 3 marca, 2022 r., będą mieć bezpośredni wpływ na sytuację i jakość życia osób uciekających przed wojną.
Ustawa obejmuje wiele ważnych kwestii jak legalizacja pobytu, dostęp do opieki medycznej oraz ułatwienia w zakresie legalnego wykonywania pracy. Wiele rozwiązań w niej zawartych należy ocenić pozytywnie. Projekt posiada jednak istotne luki, które na etapie procedowania w parlamencie powinny zostać skorygowane:
- W zakresie sytuacji obywateli państw trzecich, którzy również uciekają przed konfliktem w Ukrainie postulujemy przede wszystkim:
- uregulowanie pobytu obywateli państw trzecich będących członkami rodzin obywateli Ukrainy, a także osobami od nich zależnymi, będącymi na ich utrzymaniu oraz osób mających stałe miejsce zamieszkania w Ukrainie, w takim sam sposób jak obywateli Ukrainy. Nie ma racjonalnego uzasadnienia, by status członków rodziny był regulowany różnymi przepisami.
- przedłużenie pobytu obywateli państw trzecich, przebywających obecnie w Polsce na podstawie 15-dniowej zgody Komendanta Placówki Straży Granicznej po przekroczeniu granicy po 24.02. To pozwoli podjąć działania w celu zalegalizowania swojego pobytu w Polsce tym, którzy tego potrzebują lub nie mogą wrócić do swojego kraju oraz zorganizować podróż powrotną pozostałym.
- Uważamy, że błędem jest wyłączenie z zakresu ustawy obywateli Ukrainy, którzy złożyli wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Bezzasadnie ograniczy to ich prawa w zakresie pracy i pozostałych świadczeń w stosunku do osób, które nie złożyły tych wniosków. Nie wiemy też jaka będzie praktyka polskich organów w zakresie udzielania ochrony obywatelom Ukrainy.
- Proponujemy, aby osoby objęte ustawą miały możliwość nie tylko podjęcia legalnej pracy, ale również prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.
- Zwracamy uwagę na konieczność doprecyzowania terminów przedłużenia wiz i zezwoleń na pobyt czasowy tak, aby osoby objęte ustawą nie były traktowane gorzej niż inni cudzoziemcy przebywający w Polsce legalnie i dalej mogły korzystać z przedłużenia na podstawie przepisów specjalnych związanych z COVID-19.
- Ponadto uważamy, że w każdej sytuacji, gdy ustawa przewiduje z mocy prawa przedłużenia pobytu beneficjenci takiego przedłużenia powinni mieć prawo uzyskania zaświadczenia potwierdzającego termin ważności wizy lub zezwolenia.
- Uważamy za bezzasadne ograniczenie prawa do przekraczania granicy w stosunku do osób przebywających na podstawie przedłużonych wiz i zezwoleń – przeciwko takiemu rozwiązaniu przemawia sytuacja konfliktu zbrojnego, który spowodował rozpierzchnięcie się uciekinierów po Europie, a tym samym zwiększoną potrzebę przekraczania granic w celu połączenia się z krewnymi.
- Postulujemy, aby w sytuacji gdy cudzoziemiec ubiegając się o zezwolenie na pobyt czasowy nie ma możliwości przedstawienia paszportu (częsta sytuacja w przypadku dzieci), możliwe było przedstawienie innych dokumentów potwierdzających tożsamość takiej osoby.
- Proponujemy, aby osoby objęte ustawą miały możliwość ubiegania się o wydanie polskiego dokumentu podróży cudzoziemca.
- Proponujemy wprowadzenie zmian, które pozwolą osobom objętym w Polsce ochroną czasową ubiegać się w Polsce o pobyt czasowy oraz rezydenta długoterminowego UE na zwykłych zasadach.
