Helsińska Fundacja Praw Człowieka wraz z ARTICLE 19, Siecią Obywatelską Watchdog Polska i 40-stoma innymi organizacjami apelują o efektywne wdrożenie unijnej Dyrektywy anty-SLAPPowej w Polsce, aby zapobiegać nadużyciom prawnym wymierzonym w dziennikarzy, aktywistki i naukowców.
Potrzeba realnej ochrony przed SLAPP-ami
SLAPP-y - strategiczne działania prawne zmierzające do stłumienie debaty publicznej - są stosowane przeciwko osobom działającym w interesie publicznym. Celem SLAPPów nie jest wygranie postępowania; często są całkowicie lub częściowo bezzasadne. Zmierzają one do zniechęcenia przeciwnika procesowego do dalszej krytyki poprzez jego obciążenie czasowe, psychiczne i finansowe.
Polska ma dwa lata na implementację tzw. dyrektywy anty-SLAPPowej, która została przyjęta w kwietniu 2024 r. Jednak sam minimalny standard ustanowiony w dyrektywie w warunkach polskich nie będzie wystarczał, by skutecznie chronić obywateli przed nieuzasadnionymi działaniami prawnymi.
Główne postulaty
Kluczowe propozycje organizacji-sygnatariuszy apelu obejmują:
- Wprowadzenie ochrony przed SLAPPami nie tylko postępowaniach cywilnych, ale też w procedurze karnej;
- Wprowadzenie odpowiednio obszernego katalogu przesłanek wskazujących, że celem postępowania jest tłumienie debaty publicznej;
- Rozszerzenie ochrony na wszystkie postępowania krajowe - instrumenty z dyrektywy nie powinny mieć zastosowania tylko do spraw o charakterze transgranicznym;
- Wprowadzenie mechanizmu wczesnego oddalenia – tj. szybkiego odrzucania spraw SLAPP, aby chronić pozwanych przed długotrwałym i kosztownym procesem – i uwzględnienie szerszych przesłanek zastosowania tej instytucji;
- Dekryminalizacja zniesławienia i znieważania oraz rozważenie szerszych zmian w prawie karnym;
- Zakaz inicjowania postępowań o ochronę dobrego imienia przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego;
- Sankcje dla inicjatorów SLAPP oraz pełny zwrot kosztów procesowych dla osób niesłusznie pozwanych.
Stawką jest otwarta debata publiczna
SLAPP-y są zagrożeniem dla otwartej debaty, stanowiącej fundament społeczeństw demokratycznych. Dlatego konieczne są daleko idące zmiany prawne, które skutecznie będą przeciwdziałały tego typu działaniom.
Organizacje pozarządowe wzywają władze do szybkiego działania i współpracy w tworzeniu kompleksowych mechanizmów prawnych, które skutecznie ochronią wolność słowa oraz prawo obywateli do uczestniczenia w debacie publicznej.
Szersze rekomendacje
Helsińska Fundacja Praw Człowieka przygotowała również szersze opracowanie zalecanych zmian prawnych potrzebnych do skutecznej ochrony przed SLAPP-ami. Kierunki rekomendowanych zmian były konsultowane z przedstawicielami i przedstawicielkami środowisk sędziowskich, adwokackich, prokuratorskich, akademikami i organizacjami społecznymi.
Nasz apel i rekomendacje można pobrać poniżej.
Apel podpisali
1. ARTICLE 19
2. Atlas Nienawiści
3. Blue Dragon Institute
4. Fundacja AUTONOMIA
5. Fundacja Basta
6. Fundacja ClientEarth
7. Fundacja „Dom tam gdzie Ty”
8. Fundacja Frank Bold
9. Fundacja Jesteśmy Ważni
10. Fundacja Lasy i Obywatele
11. Fundacja Media Forum
12. Fundacja Miasto Obywatelskie Lubartów
13. Fundacja Moc Partnerstwa
14. Fundacja Niech Żyją
15. Fundacja Reporterów
16. Fundacja Stocznia
17. Fundacja w Stronę Dialogu
18. Fundacja Wolności
19. Fundacja Wolność od Religii
20. Fundacja Wymiany Kulturowej toTU toTAM
21. Green REV Institute i European Fem Institute
22. Helsińska Fundacja Praw Człowieka
23. Inicjatywa „Nasz Rzecznik”
24. Izba Wydawców Prasy
25. Kampania Przeciw Homofobii
26. Klub Tarcza
27. NOMADA – Stowarzyszenie na Rzecz Integracji Społeczeństwa Wielokulturowego
28. OKO.press
29. Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii
30. Press Club Polska
31. Rada Polskich Mediów
32. Sieć Obywatelska Watchdog Polska
33. Stowarzyszenie „Jesteśmy Razem” w Kaliszu Pomorskim
34. Stowarzyszenie Amnesty International
35. Stowarzyszenie Gazet Lokalnych
36. Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego / Krytyka Polityczna
37. Stowarzyszenie Klon/Jawor
38. Stowarzyszenie Lambda Warszawa
39. Stowarzyszenie Mediów Lokalnych
40. Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze
41. Stowarzyszenie Praktyków Transformacji Cyfrowych
42. Towarzystwo Dziennikarskie
43. Towarzystwo na rzecz Ziemi
44. Związek Zawodowy Związkowa Alternatywa
45. Reset Obywatelski
