W 2014 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaangażowała się w sprawę pozbawienia wolności rodziny uchodźców z Czeczenii.
Detencja, która trwała ponad 5 lat
W 2013 r. polskie władze odmówiły rodzinie z Czeczenii przyznania statusu uchodźcy i orzekły o jej wydaleniu. Wówczas cała rodzina wyjechała do Niemiec, a podczas pobytu za granicą urodziło się kolejne dziecko. W styczniu 2014 r. matka wraz z dziećmi została przekazana do Polski i umieszczona w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Kętrzynie, w oczekiwaniu na wydalenie. Wojewoda warmińsko-mazurski uznał jednak, że pobyt dziecka urodzonego w Niemczech jest legalny i przez to nie musi ono opuszczać Polski.
Podczas pobytu w strzeżonym ośrodku, rodzina złożyła kolejny wniosek o nadanie jej członkom statusu uchodźcy. Ojcu skarżącej w osobnym postępowaniu został on nadany w oparciu o podobne powody, jakie podała skarżąca, jednocześnie Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wstrzymał wykonanie swojej wcześniejszej decyzji o wydaleniu. Rodzina została zwolniona z ośrodka dopiero pod koniec czerwca 2014 r.
PSP podejmuje kroki prawne. Trybunał w Strasburgu wydaje wyrok
W listopadzie 2014 r. HFPC złożyła w imieniu cudzoziemców skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wskazując na bezprawność pozbawienia wolności. 10 kwietnia 2018 r. ETPC wydał wyrok w tej sprawie.
W swoim wyroku Trybunał stwierdził naruszenie prawa do życia rodzinnego wobec skarżących. Wskazano, że doszło do tego poprzez niezbadanie dobra dzieci podczas decydowania o pozbawieniu wolności. Trybunał zauważył, że badanie dobra dziecka nie może ograniczyć się jedynie do stwierdzenia, że dzieci przebywają w strzeżonym ośrodku razem z rodzicami. Ponadto Trybunał uznał, że polskie władze powinny rozważyć zastosowanie środków wolnościowych, a detencja powinna zawsze być rozwiązaniem, po które sięga się w ostateczności. W wyroku stwierdzono również, że okres pozbawienia wolności rodziny z dziećmi (5 miesięcy i 20 dni) był zbyt długi i od władz należy oczekiwać większej staranności w prowadzeniu spraw.
Jest to pierwszy i jedyny, jak do tej pory, wyrok organu międzynarodowego, dotyczący umieszczenia cudzoziemców w strzeżonym ośrodku w Polsce.
Wykonywanie wyroku ETPC w ocenie rządu a stanowisko Fundacji
W kwietniu 2019 r., Rząd RP przedstawił Komitetowi Ministrów Rady Europy raport z wykonania wyroku. W dokumencie stwierdzono, że do polskiego prawa wprowadzona została możliwość stosowania rozwiązań alternatywnych wobec umieszczenia uchodźców w strzeżonym ośrodku. Wskazano również, że rozwiązania takie są powszechnie stosowane. Rząd zaznaczył, że pracownicy służb migracyjnych zostali powiadomieni o treści wyroku. Wobec powyższego, zdaniem rządu, podjęte działania powodują, że wszelkie zobowiązania dotyczące wykonania wyroku zostały spełnione.
W odpowiedzi HFPC skierowała do Komitetu Ministrów Rady Europy wystąpienie w omawianej sprawie. W swoim stanowisku Fundacja wskazała, że istotnie rozwiązania alternatywne wobec detencji są szeroko stosowane. Jednak z doświadczeń organizacji pozarządowych oraz krajowych instytucji ochrony praw człowieka wynika, że w postępowaniach o umieszczenie w strzeżonym ośrodku, najlepszy interes dziecka nadal nie jest w odpowiedni sposób badany. Ponadto, sądy zazwyczaj orzekają umieszczenie w strzeżonym ośrodku na maksymalny dopuszczalny prawem okres. W związku z tym HFPC zaapelowała do Komitetu Ministrów o rozpatrzenie raportu rządu na najbliższym spotkaniu i wzięcie pod uwagę opinii HFPC.
Sygnatura: Bistieva i inni p. Polsce, skarga nr 75157/14
W tym roku Program Spraw Precedensowych HFPC obchodzi 15-lecie swojego istnienia! Na przestrzeni tych 15 lat zaangażowaliśmy się w wiele spraw, których wyroki były przełomowe i podniosły standard ochrony praw człowieka w Polsce. Z okazji jubileuszu przypomnimy sprawy, które w największym stopniu przyczyniły się do zwiększenie ochrony praw człowieka w naszym kraju.
