Warszawa, 17.04.2024 r.
Stanowisko Zarządu
Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
W ostatnim czasie Sejm zajmował się rozpatrzeniem projektów ustaw, które dotyczą dostępu do aborcji. Wszystkie te projekty zostały skierowane do dalszych prac w Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży.
W tym kontekście chcemy przypomnieć, że liczne ciała działające w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych, których celem jest monitorowanie przestrzegania praw człowieka, wielokrotnie wskazywały, że restrykcyjne przepisy utrudniające dostęp do aborcji mogą doprowadzać do naruszenia praw człowieka – w tym prawa do zdrowia, życia czy prywatności – oraz zasady równego traktowania, a nawet mogą powodować narażenie na nieludzkie i poniżające traktowanie[1].
Przykładowo warto zaznaczyć, że Komitet do spraw Eliminacji Dyskryminacji Kobiet (CEDAW) wskazał, że kryminalizacja aborcji, odmowa lub opóźnianie dostępu do bezpiecznej aborcji lub opieki poaborcyjnej stanowią naruszenie praw reprodukcyjnych i zdrowotnych kobiet i są formą dyskryminacji ze względu na płeć[2]. Komitet ONZ Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych uznaje, że restrykcyjne przepisy dotyczące przerywania ciąży i kryminalizacja aborcji podważają autonomię oraz prawo do równości i niedyskryminacji w pełnym korzystaniu z prawa do zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego[3]. Komitet ten podkreślił, że państwa w celu wykonania zobowiązań wynikających z Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych powinny wyeliminować wszelkie przepisy, polityki i praktyki, które kryminalizują, utrudniają lub uniemożliwiają dostęp osób do placówek, usług, towarów i informacji w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego[4].
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w wydanych w 2022 r. wytycznych dotyczących opieki aborcyjnej zawarła szereg rekomendacji dotyczących tego, jak powinien wyglądać dostęp do aborcji uwzględniający perspektywę praw człowieka[5]. WHO przede wszystkim rekomenduje, aby przerwanie ciąży było dostępne na żądanie kobiety lub dziewczynki bez określania dodatkowych przesłanek, przy spełnieniu których terminacja ciąży byłaby możliwa. Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje również pełną dekryminalizację aborcji, w tym dekryminalizację przeprowadzenia i pomocy w dobrowolnej aborcji. WHO zaznacza, że państwa nie powinny regulować dostępu do aborcji w sposób, który zmusza osoby w ciąży do poszukiwania niebezpiecznych sposobów jej przerwania, a przez to naraża kobiety i dziewczynki na ryzyko utraty zdrowia i życia.
Przywołane wyżej standardy praw człowieka i rekomendacje powinny być drogowskazem dla parlamentarzystów w trakcie dalszych prac nad projektami ustaw dotyczącymi przerywania ciąży. Apelujemy, aby polskie władze zapewniły dostęp do aborcji w sposób, który będzie gwarantował poszanowanie prawa osób w ciąży do zdrowia, w tym zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego, życia, prywatności, zakazu dyskryminacji oraz wolności od nieludzkiego i poniżającego traktowania.
W imieniu Zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka,
Maciej Nowicki
Prezes Zarządu
[1] Komitet Praw Człowieka w sprawie Mellet przeciwko Irlandii uznał, że uniemożliwienie przeprowadzenia legalnej aborcji z powodu uszkodzenia płodu (irlandzkie prawo w tamtym czasie nie dopuszczało takiej możliwości) narusza zakaz okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz prawo do prywatności, które są chronione także Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych. Opinia Komitetu Praw Człowieka z dnia 17.11. 2016 r. w sprawie zawiadomienia nr 2324/2013, CCPR/C/116/D/2324/2013, https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/WRGS/Mellet_v_Ireland.pdf
[2] Committee on the Elimination of Discrimination against Women, General recommendation No. 35 on gender-based violence against women, updating general recommendation No. 19, CEDAW/C/GC/35, par. 18, https://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CEDAW/Shared%20Documents/1_Global/CEDAW_C_GC_35_8267_E.pdf
[3] Committee on Economic, Social and Cultural Rights, General comment No. 22 (2016) on the right to sexual and reproductive health (article 12 of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights), http://docstore.ohchr.org/SelfServices/FilesHandler.ashx?enc=4slQ6QSmlBEDzFEovLCuW1a0Szab0oXTdImnsJZZVQfQejF41Tob4CvIjeTiAP6sGFQktiae1vlbbOAekmaOwDOWsUe7N8TLm%2BP3HJPzxjHySkUoHMavD%2Fpyfcp3Ylzg
[4] Ibidem, par. 49.
[5] World Health Organization, Abortion care guideline, 2022, https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/349316/9789240039483-eng.pdf?sequence=1
