W uzasadnieniu sąd zauważył, że sprawa dotyczy pośrednio funkcjonowania mediów, a kurator powinien mieć na względzie zarówno wolność prowadzenia działalności gospodarczej, jak i wolność słowa, pluralizm mediów i niezakłócony dostęp do informacji.
HFPC złożyła wcześniej opinię w toczącym się równolegle postępowaniu o rozwiązaniu spółki, zainicjowanym przez jej większościowego udziałowca. W opinii podkreśliliśmy potrzebę uwzględnienia w sprawie gwarancji wolności mediów.
Pozew o rozwiązanie spółki i opinia HFPC
Zgodnie z doniesieniami medialnymi, brak porozumienia między większościowym udziałowcem spółki wydającej „Dziennik Wschodni” a redakcją gazety zapoczątkowały publikacje dotyczące zabudowy terenów zielonych w północnej części Lublina. W opublikowanych materiałach dziennikarze przedstawili krytyczne głosy mieszkańców wobec inwestycji, co miało nie odpowiadać większościowemu udziałowcowi, Tomaszowi Kalinowskiemu, który prowadzi działalność deweloperską. Jak podają media, udziałowiec ten miał próbować wywierać wpływ na treść artykułów dotyczących tej inwestycji, a gdy to się nie udało, usiłował odwołać redaktora naczelnego gazety – również bez powodzenia. Większościowy wspólnik zaprzecza próbom wywierania nacisków.
W marcu 2020 r. większościowy udziałowiec złożył pozew o rozwiązanie spółki wydającej „Dziennik Wschodni”. W uzasadnieniu podniósł, że w wyniku braku porozumienia pomiędzy udziałowcami osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe i wspólnicy nie mogą dojść do porozumienia w sprawie powołania zarządu.
HFPC w październiku 2020 r. złożyła w postępowaniu opinię przyjaciela sądu, podkreślając, że obok gospodarczego charakteru tej sprawy, konieczne jest również dostrzeżenie jej aspektu związanego z wolnością mediów. W szczególności potrzebne jest uwzględnienie gwarancji niezależności redakcyjnej, która chroni dziennikarzy przed nadmierną ingerencją wydawców.
Postępowanie to zostało zawieszone przez sąd w związku z brakiem organu uprawnionego do reprezentowania spółki.
Kurator i likwidator
W grudniu 2020 r. sąd powołał kuratora, który miał podjąć czynności zmierzające do powołania zarządu spółki. Po niecałych dwóch miesiącach, na początku lutego 2021 r., kurator złożył sprawozdanie w sądzie, wskazując, że wspólnicy nie są w stanie dojść do porozumienia w sprawie powołania zarządu i jedynym rozwiązaniem będzie likwidacja spółki. Na podstawie tej oceny, referendarz sądowy postawił spółkę w stan likwidacji i ustanowił dotychczasowego kuratora spółki jej likwidatorem. Zgodnie doniesieniami medialnymi, jeszcze w tym samym miesiącu likwidator w asyście ochroniarzy i policji wymienił zamki w siedzibie gazety, a w czasie gdy likwidator, ochroniarze i policja przebywali w biurze redakcji, dziennikarze „Dziennika Wschodniego” nie zostali wpuszczeni do środka – pomimo podnoszenia, że w siedzibie gazety znajdują się dokumenty zawierające informacje objęte tajemnicą dziennikarską. Likwidator zwolnił również troje dziennikarzy, w tym redaktora naczelnego i jego zastępczynię.
Sąd odwołuje kuratora i uchyla postanowienie dotyczące likwidacji
Postanowienie referendarza o likwidacji spółki oraz powołaniu likwidatora zostało zaskarżone przez kilkoro mniejszościowych właścicieli, członków redakcji. Do skargi przystąpili również Prokurator Okręgowy w Lublinie oraz Rzecznik Praw Obywatelskich, zaskarżając orzeczenie referendarza.
18 marca 2021 r. Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku uznał skargi za zasadne. Sąd uchylił zaskarżone postanowienie dotyczące likwidacji spółki oraz umorzył postępowanie w sprawie, jak również odwołał dotychczasowego kuratora. W uzasadnieniu sąd wskazał m.in., że zasadniczym powodem uchylenia wpisu likwidacji był brak orzeczenia o rozwiązaniu spółki. Sąd uznał również, że decyzja referendarza o rozwiązaniu spółki z urzędu była przedwczesna, ponieważ istnieją jeszcze inne możliwości rozwiązania konfliktu wspólników, a ponadto zauważył, że toczy się odrębne postępowanie o rozwiązanie spółki – więc nie jest wykluczone rozwiązanie spółki w trybie procesowym.
Sąd podkreślił również, że sprawa dotyczy pośrednio wolności słowa i okoliczność ta powinna być zauważona zarówno przez referendarza sądowego, jak i przez kuratora, który potem został wyznaczony na likwidatora. Ponadto, zdaniem sądu, kurator powinien w swojej działalności uwzględniać konieczność zachowania równowagi między wolnością prowadzenia działalności gospodarczej, przewagą kapitału jednego ze wspólników a potrzebą ochrony praw wspólników mniejszościowych i wspierania takich wartości konstytucyjnych jak wolność słowa, pluralizm mediów i niezakłócony dostęp do informacji. W ocenie sądu działania kuratora (potem likwidatora) mogą poddać w wątpliwość, czy racje to zostały odpowiednio wyważone.
