Raport Koalicji na rzecz Przeciwdziałania Strategicznym Działaniom Prawnym przeciwko Partycypacji Społecznej w Europie (Coalition Against SLAPPs in Europe) nie pozostawia złudzeń: złośliwe działania prawne zagrażają pluralizmowi debaty publicznej i, w konsekwencji, prawidłowemu funkcjonowaniu systemów demokratycznych jako takich. Dlatego potrzebne są pilne zmiany w prawie, i to na poziomie unijnym.
Koalicja zbiera podpisy pod petycją do Komisji Europejskiej o przygotowanie kompleksowej regulacji – każdy może wesprzeć kampanię.
SLAPP, czyli co?
SLAPP-y (ang. strategic lawsuits against public participation), czyli strategiczne działania prawne przeciwko partycypacji społecznej, najczęściej przybierają formę pozwów lub aktów oskarżenia składanych przeciwko dziennikarzom, sygnalistom, organizacjom pozarządowym czy innym uczestnikom debaty publicznej w odpowiedzi na wyrażaną przez nich krytykę.
Inicjatorami SLAPP-ów są najczęściej podmioty związane z kręgiem władzy lub wpływowe osoby prywatne, angażujące swoje znaczne zasoby, by wciągnąć krytyka w długotrwały spór prawny. Co istotne, często celem SLAPP-u nie jest wygrana procesu, a proces sam w sobie.
Bez względu na rozstrzygnięcie sprawy SLAPP odnosi swój skutek: angażuje krytyka w czasochłonny i wyczerpujący finansowo oraz psychicznie spór. W związku z tym stosowanie taktyki SLAPP wiąże się wywołaniem efektu mrożącego zarówno w stosunku do przeciwnika procesowego w danej sprawie, jak i innych potencjalnych krytyków. Wpływa to na ograniczenie pluralizmu debaty publicznej i, w konsekwencji, erozję społecznej kontroli władzy.
SLAPP-y coraz częstsze w Europie
W 2020 roku Komisja Europejska zapowiedziała przedstawienie regulacji mającej przeciwdziałać SLAPP-om. Na etapie konsultacji społecznych (trwających do 10 stycznia 2022 r.) Coalition Against SLAPPs in Europe – międzynarodowa koalicja organizacji pozarządowych, której HFPC jest członkiem – przedstawiła Komisji kompleksowy raport dotyczący tego zjawiska wraz z apelem o uwzględnienie w przygotowywanym projekcie aktu prawnego szeregu kluczowych kwestii wpływających na efektywność nowego prawa.
Z dokumentu wynika, że wykorzystywanie taktyki SLAPP upowszechnia się w państwach europejskich. Polska jest przy tym przedstawiana jako przykład państwa, w którym w ostatnich latach odnotowano znaczący wzrost tego rodzaju złośliwych działań prawnych. To o tyle groźne, że SLAPP ucisza krytyczne głosy, przez co ogranicza debatę publiczną i pogarsza jakość demokracji.
Złożony na ręce Komisji raport zawiera też wiele sugestii dotyczących szczegółowych rozwiązań zapowiadanej regulacji unijnej. Członkowie koalicji zaapelowali między innymi o ustanowienie mechanizmów wsparcia dla ofiar SLAPP-ów, a także o stworzenie możliwości dla sądów krajowych szybkiego kończenia procesów uznanych za przejawy SLAPP-u.
W raporcie podkreślono też, że istotne jest też odpowiednio szeroko zdefiniowane pojęcie SLAPP-u, by możliwe było stosowanie nowych przepisów do jak najszerszego zakresu spraw, w których mamy do czynienia z nadużyciem prawa do sądu w celu stłumienia krytyki.
Petycja do Komisji – każdy głos się liczy
Wciąż można podpisywać petycję online do Komisji Europejskiej w sprawie inicjatywy dotyczącej SLAPPów.
Serdecznie zachęcamy do włączenia się do akcji – to szansa na wprowadzenie realnych zobowiązań chroniących wolność wypowiedzi i prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów demokratycznych w państwach europejskich.
Profesor Wojciech Sadurski, członek Rady HFPC, opowiada o stosowaniu strategii SLAPP wobec niego
