W 2008 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaangażowała się w sprawę dotyczącą naruszenia wolności wypowiedzi i krytyki pracodawcy.
Wolność słowa w telewizji publicznej = naruszenie obowiązku troski o dobre imię pracodawcy?
Helena Wojtas – Kaleta była dziennikarką wrocławskiego oddziału telewizji polskiej. Pełniła jednocześnie funkcję przewodniczącej Syndykatu Dziennikarzy Polskich TVP SA. Jej problemy zaczęły się od artykułu zamieszczonego w kwietniu 1999 r. w „Gazecie Wyborczej”, w którym kompozytorzy i dziennikarze muzyczni, w tym H. Wojtas – Kaleta, krytykowali zdjęcie dwóch programów poświęconych muzyce klasycznej z anteny telewizji publicznej. W tym samym czasie, kobieta podpisała list otwarty środowiska artystycznego i kulturalnego, adresowany do Zarządu TVP SA. Podkreślano w nim, że muzyka klasyczna jest filarem narodowej tożsamości i nie godzono się na zastąpienie audycji jej poświęconych „pseudomuzycznym kiczem”. List wyrażał ogólne zaniepokojenie spychaniem na margines przez telewizję publiczną programów kulturalnych i wypieraniem ich przez audycje czysto komercyjne, czemu towarzyszyło także ograniczanie zatrudnienia. Artykuł w „GW” oraz list otwarty wywołały szybką reakcję władz publicznej telewizji. Helena Wojtas – Kaleta otrzymała naganę za „naruszenie obowiązku troski o dobre imię pracodawcy”. Ukarana dziennikarka odwołała się od decyzji do dyrektora regionalnego oddziału TVP SA we Wrocławiu. Następnie wystąpiła na ścieżkę sądową, jednak sądy obu instancji potwierdziły zasadność sankcji i zgodziły się z zarzutem naruszenia przez dziennikarkę zasady lojalności wobec pracodawcy. W październiku 2001 r. dziennikarka wniosła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, zarzucając Polsce naruszenie art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, gwarantującego wolność słowa.
PSP podejmuje kroki prawne. Trybunał w Strasburgu wydaje wyrok
1 lutego 2008 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka opinię przyjaciela sądu. W opinii podkreślono, że przedstawicielom związków zawodowych przysługuje w relacjach z pracodawcami szczególne prawo do występowania z krytyką i działaniami chroniącymi pracowników. Indywidualni pracownicy w bardzo ograniczony sposób korzystają z prawa do krytyki pracodawcy – związkowcom przysługuje w tym zakresie znacznie więcej swobody, o ile tylko występują oni w sprawach, które dotykają interesów pracowniczych, np. zwolnień czy restrukturyzacji zatrudnienia. Są oni także zobligowani do zachowania odpowiedniej formy krytyki, wolnej od inwektyw czy sformułowań jedynie zaostrzających konflikt.
W wyroku z 16 lipca 2009 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka przywołał swoje dotychczasowe orzecznictwo dotyczące wolności słowa (art. 10 Konwencji). Trybunał wskazał, że art. 10 Konwencji znajduje zastosowanie również w odniesieniu do miejsca pracy oraz urzędników państwowych. W ocenie Trybunału, sprawa Wojtas – Kaleta przeciwko Polsce wykazuje pewne podobieństwa do sprawy Fuentes Bobo przeciwko Hiszpanii (skarga nr 39293/98), w której uznano, że doszło do naruszenia art. 10 Konwencji w sprawie dziennikarza, który podjął się publicznej krytyki zmian programowych w telewizji publicznej.
ETPC podkreśla prawa i obowiązki dziennikarza
W ocenie Trybunału dziennikarz ma prawo, ale także i obowiązek, komentowania spraw o znaczeniu publicznym. W niniejszej sprawie obowiązki skarżącej jako pracownika muszą zostać przeciwstawione charakterowi wykonywanego przez nią zawodu dziennikarza w mediach publicznych. Trybunał uznał, że sądy krajowe rozpoznając sprawę skarżącej przyjęły szeroką interpretację obowiązków pracownika, ograniczając się jedynie do oceny, czy skarżąca naruszyła ciążące na niej obowiązki wynikające z regulacji wewnętrznych. Sądy nie zbadały jednak, w jaki sposób taki wyrok wpłynie w niniejszej sprawie na wolność wyrażania opinii stanowiącej element wolności słowa, o której mowa w art. 10 Konwencji. Zdaniem ETPC, jest to tym bardziej wyraźne z uwagi na fakt, że wypowiedzi skarżącej nie były skierowane przeciwko konkretnie oznaczonej osobie ani nie były formułowane w złej wierze. Trybunał uznał, że doszło do naruszenia art. 10 Konwencji.
Sygnatura: Wojtas-Kaleta p. Polsce, skarga nr 20436/02
W tym roku Program Spraw Precedensowych HFPC obchodzi 15-lecie swojego istnienia! Na przestrzeni tych 15 lat zaangażowaliśmy się w wiele spraw, których wyroki były przełomowe i podniosły standard ochrony praw człowieka w Polsce. Z okazji jubileuszu przypomnimy sprawy, które w największym stopniu przyczyniły się do zwiększenie ochrony praw człowieka w naszym kraju.
