Sieć Obywatelska Watchdog Polska i Helsińska Fundacja Praw Człowieka przekazały Ministerstwu Sprawiedliwości swoje uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Projekt zawiera regulacje ograniczające możliwość wnoszenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez organizacje społeczne będące uczestnikami postępowania administracyjnego.
W swoim stanowisku obie organizacje krytycznie odniosły się do uzasadnienia omawianej zmiany, w tym zarzutu instrumentalizacji skargi kasacyjnej przez organizacje społeczne. Podkreśliły, że uzasadnienie projektu nie zawiera w tym zakresie żadnych konkretnych informacji, a sama skala skarg kasacyjnych wnoszonych przez organizacje (1.3% skarg wnoszonych ogółem) nie uzasadnia tak drastycznych kroków.
Skrytykowały także tryb przygotowania omawianego projektu ustawy, wskazując, że powstał on poza administracją publiczną, w ramach tzw. zespołu deregulacyjnego, w sposób nietransparentny. „Do dziś nie wiemy kto jest faktycznym autorem tych zmian i jakie kryją się za tym interesy, budzi to wątpliwości z punktu widzenia zasad działania lobbingu” – wskazuje adw. Marcin Wolny, prawnik HFPC.
W przedstawionych uwagach, Sieć Obywatelska Watchdog Polska i HFPC zwróciły uwagę na wątpliwości dotyczące zgodności omawianego projektu z przepisami Konstytucji RP oraz Konwencji o Ochronie Praw Człowieka. Obie ustanawiają zasadę rzetelności postępowania sądowego, która wymaga aby ścierające się w postępowaniu strony miały te same możliwości wpływania na wynik postępowania. „Gdy tylko jeden z uczestników postępowania dysponuje możliwością zaskarżenia orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, dochodzi do naruszenia równości broni procesowych, a w konsekwencji postępowanie przybiera nierzetelny obrót” - podkreśla M. Wolny.
Obie organizacje zwróciły także uwagę, że procedowana zmiana przyczyni się do ograniczenia przestrzeni działania dla organizacji społecznych i utrudni im ochronę interesu społecznego. Bez możliwości wnoszenia skarg kasacyjnych trudniej będzie im kontrolować administrację publiczną i gwarantować ochronę takich wartości jak prawa człowieka, praworządność, środowisko. Efektem takiej sytuacji będzie naruszenie zobowiązań wynikających z prawa unijnego oraz Konwencji z Aarhus, gwarantujących obywatelom udział w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska.
Ponadto, opinia krytycznie odnosi się do zmian dotyczących możliwości zasięgania przez sądy administracyjne z urzędu opinii od organizacji społecznych (tzw. opinii przyjaciela sądu). Obie organizacje podkreśliły, że opinia ta od dawna funkcjonuje w postępowaniach sądowych. Jednocześnie wskazały, że tego rodzaju przepis mógłby mieć skutek odwrotny od założonego i spowodować, że sądy będą odrzucać opinie, o których sporządzenie się nie zwróciły.
W piątek Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało, że wycofuje się ze zmian dotyczących skargi kasacyjnej. Zapowiedziało także, że będzie konsultować zmiany deregulacyjne dotyczące społeczeństwa obywatelskiego z przedstawicielami organizacji społecznych.