W interwencjach skierowanych do Komendanta Głównego Policji i Komendanta Stołecznego Policji, HFPC wyraża zaniepokojenie przebiegiem zdarzeń podczas protestów, podczas których doszło do nieprawidłowości ze strony funkcjonariuszy Policji.
Z medialnych doniesień wynika, że spontaniczny protest rozpoczął się przed godziną 19 w okolicach budynku Trybunału Konstytucyjnego. Kilkanaście minut po godzinie 19 na miejscu miało już być ok. 200 osób. Wówczas Policja miała informować, że Warszawa znajduje się w strefie czerwonej zagrożenia epidemicznego, w której spontaniczne zgromadzenia są zakazane. Mimo to liczba uczestniczek zgromadzenia rosła.
Z biegiem czasu demonstracja przenosiła się w okolice ul. Nowogrodzkiej, by ostatecznie podążać w kierunku Żoliborza, gdzie kilkanaście minut przed północą, zgromadzenie dotarło w pobliże otoczonego kordonem policyjnym domu Jarosława Kaczyńskiego. W trakcie tych zdarzeń Policja wzywała do rozejścia się, legitymowała protestujących, a po wywiązaniu się szarpaniny, użyła gazu łzawiącego. Po godzinie pierwszej w nocy zarejestrowano także brutalne przypadki zatrzymań i kolejne użycia gazu łzawiącego.
Zakaz maltretowania absolutny i bez wyjątku
Fundacja Helsińska w swoich interwencjach poczyniła kilka uwag systemowych nt. gwarancji wynikających z art. 3 i 11 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, stanowiących odpowiednio o zakazie tortur oraz wolności zgromadzeń. Jak podkreślono w interwencjach, art. 3 EKPC wprowadza zakaz maltretowania i według Trybunału ma on charakter absolutny i nie dopuszcza jakichkolwiek wyjątków. Państwo ma zatem obowiązek wszechstronnego wyjaśnienia każdej sprawy, w której doszło potencjalnie do naruszenia zakazu tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania przez funkcjonariuszy publicznych.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka podkreśla też, że zgodnie ze standardami Konwencji, każde pojawienie się zarzutu maltretowania zobowiązuje władze krajowe do przeprowadzenia dochodzenia mającego na celu ustalenie faktów i ukaranie ewentualnych sprawców. Jeżeli dochodzenie doprowadzi do ustalenia funkcjonariuszy odpowiedzialnych za maltretowanie, pojawia się obowiązek pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej.
W podjętych interwencjach, Fundacja odnosi się również do obowiązującego w trakcie protestów stanu epidemii. Ze względu na to, jaki wpływ wywołuje choroba na układ oddechowy, wielu naukowców i lekarzy wzywało do powstrzymania się od stosowania przez Policję gazu łzawiącego oraz gazu pieprzowego. Wpływ, jaki może mieć użycie takich środków przez Policję w trakcie epidemii może być zatem znacznie poważniejszy niż w normalnych okolicznościach.
HFPC: Konstytucja wyklucza generalny zakaz zgromadzeń. Epidemia ogranicza, ale nie znosi prawa do demonstracji
HFPC podkreśliła, że państwo ma obowiązek, na gruncie art. 11 EKPC, stanowiącego o wolności zgromadzeń, wykazania się jak największą tolerancją dla pokojowych zgromadzeń publicznych. Policyjna interwencja przy rozwiązywaniu zgromadzenia musi być jednocześnie proporcjonalna do wynikającego z niego zagrożenia, a użycie takich środków, jak gaz łzawiący musi być ocenione pod kątem konieczności, proporcjonalności i racjonalności.
Jak podkreśla Helsińska Fundacja Praw Człowieka, obowiązujące w trakcie opisywanych powyżej protestów rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii wprowadza w praktyce zakaz organizowania zgromadzeń spontanicznych. W pismach skierowanych do Komendanta Głównego Policji i Komendanta Stołecznego Policji, Fundacja zauważa jednak, że Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej nie pozwala na generalne ograniczenie wolności zgromadzeń nawet w wypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka na koniec przypomina, że wszystkie podejmowane przez organy publiczne czynności zmierzające do zapobiegania rozprzestrzenianiu się COVID-19 muszą spełniać test proporcjonalności, respektować godność ludzką oraz mieć podstawę prawną.
